Nadmierna ekspozycja na działanie promieni UV jest główną przyczyną powstawania nowotworów skóry. Dlatego zwłaszcza latem musimy zadbać o zapewnienie jej skutecznej ochrony przed słońcem.
Ze statystyk wynika, że z roku na rok liczba nowotworów skóry dynamicznie wzrasta. [1] Według Krajowego Rejestru Nowotworów, zajmują one już trzecią pozycję wśród najczęściej występujących nowotworów w Polsce – po raku płuca i raku piersi.
– Mimo że nowotwory skóry występują tak często, to równie często są bagatelizowane. O ile zmiany przypominające czerniaka budzą zaniepokojenie wśród większej liczby osób, o tyle niebarwnikowe zmiany, przypominające strupki i pewnego rodzaju defekty kosmetyczne, są często ignorowane. Dlatego wraz z rozpoczynającym się sezonem letnim, w którym ekspozycja na słońce jest zdecydowanie największa, ruszamy z kolejną odsłoną kampanii edukacyjnej RAK UV, która dotychczasową edukację prowadzoną na temat raka kolczystokomórkowego skóry rozszerza o raka podstawnokomórkowego – najczęstszy nowotwór skóry – mówi Elżbieta Kozik, prezes Stowarzyszenia Polskie Amazonki Ruch Społeczny, które jest jednym z organizatorów kampanii RAK UV.
Raki skóry stanowią 30 proc. wszystkich rozpoznawanych nowotworów złośliwych. Najczęściej występującymi nowotworami skóry są niebarwnikowe raki skóry (98 proc. zachorowań) – rak podstawnokomórkowy (80 proc. przypadków) i rak kolczystokomórkowy (15-20 proc. przypadków) [2]. Łącznie te dwa nowotwory były odpowiedzialne za 14 266 oficjalnie odnotowanych zachorowań na niebarwnikowe nowotwory skóry – 6872 u mężczyzn i 7391 u kobiet, co odpowiada zachorowalności odpowiednio 8,0 proc. i 8,6 proc. [3]
Rak podstawnokomórkowy skóry – jak go rozpoznać?
Rak podstawnokomórkowy skóry (BCC) to nowotwór złośliwy wywodzący się z nierogowaciejących komórek warstwy podstawnej naskórka. Zazwyczaj charakteryzuje się powolnym wzrostem, miejscową złośliwością i niewielkim ryzykiem przerzutów.
– Obraz kliniczny raka podstawnokomórkowego, tak samo jak w przypadku raka kolczystokomórkowego, jest zróżnicowany i zależy od umiejscowienia. Ten nowotwór rozwija się przede wszystkim na odkrytych częściach ciała, tj. na głowie i szyi, które są najbardziej narażone na oddziaływanie promieni UV. Ale może również występować na tułowiu, kończynach czy genitaliach. Typowy wygląd raka podstawnokomorkówego to blaszka, grudka lub guzek różowej barwy z uniesionym, perełkowatym wałem lub opalizującą, przezroczystą powierzchnią w przypadku guzka. Z czasem powierzchnia raka pokrywa się drobnymi nadżerkami, strupami lub ulega owrzodzeniu – wyjaśnia prof. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu badawczego w Warszawie.
Jak podkreśla, mimo że rak podstawnokomórkowy rozwija się powoli, to jeśli zostanie zaniedbany, może zacząć naciekać na sąsiadujące elementy kostne, chrzęstne, naczyniowe, nerwowe, albo gałkę oczną, co w konsekwencji, po szerokim wycięciu, powoduje zniekształcenia anatomiczne. – Zdarzają się także przypadki z agresywnym przebiegiem, głębokim naciekaniem na sąsiednie struktury, dającym wznowy i przerzuty do narządów odległych, najczęściej do węzłów chłonnych, płuc, kości i wątroby – mówi prof. Piotr Rutkowski.
Idź na krótki spacer, nie pracuj na raka!
Dla zsyntetyzowania w skórze odpowiedniej ilości witaminy D w sezonie wiosenno-letnim wystarczy 10-15 minut ekspozycji słońca na odsłoniętą skórę twarzy, dłoni i przedramion. [4] Dłuższe przebywanie na słońcu wcale nie zwiększa produkcji tej ważnej dla całego organizmu witaminy, a może jedynie przyczynić się do uszkodzenia skóry. Bez odpowiedniej profilaktyki słońce może być naprawdę niebezpieczne.
– Warto pamiętać, że na działanie promieni słonecznych jesteśmy narażeni nie tylko na wakacjach, ale za każdym razem, gdy wychodzimy z domu, czyli idąc do pracy, pielęgnując ogródek, czy jadąc rowerem. Dlatego apelujemy, aby podczas wykonywania prac czy odpoczynku na świeżym powietrzu chronić skórę przed słońcem, a wszystkie niepokojące zmiany skórne konsultować z lekarzem dermatologiem lub/i onkologiem – zachęca Joanna Konarzewska-Król, dyrektor Fundacji Onkologicznej Nadzieja.
Jak dodaje, działania edukacyjne w ramach kampanii RAK UV kierowane są przede wszystkim do osób pracujących na świeżym powietrzu (rolników, sadowników, ogrodników, rybaków, pracowników budowlanych, ale również działkowców), bo to oni przez cały sezon wiosenno-letni spędzają najwięcej czasu na zewnątrz i są w grupie największego ryzyka zachorowania na niebarwnikowe nowotwory skóry. – Niestety często w natłoku pracy ostatnią rzeczą, o jakiej myślą, jest użycie kremu z filtrem czy osłona ramion i głowy – mówi Joanna Konarzewska-Król.
Obserwuj skórę i reaguj na każdą niepokojącą zmianę!
Użycie kremu z odpowiednim filtrem oraz osłona ramion i głowy to konieczność. Podobnie jak samoobserwacja przynajmniej raz w miesiącu. Ważne jest, aby obserwować zmiany już istniejące oraz sprawdzać skórę pod kątem nowych. Raz w roku, szczególnie po okresie wakacyjnym, warto udać się do dermatologa. W przypadku pojawienia się niepokojących zmian lekarz pobierze wycinek do badania histopatologicznego.
– Złotym standardem w leczeniu raków skóry jest wycięcie zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Można to zrobić w większości przypadków, szczególnie przy wczesnym wykryciu choroby. Zabieg ten nie jest możliwy w przypadku zaawansowanej choroby lub ze względu na lokalizację nowotworu – przypomina prof. Piotr Rutkowski.
W leczeniu raków skóry wykorzystuje się radioterapię, leczenie bólu, opatrywanie ran nowotworowych oraz chemioterapię.
– Należy jednak pamiętać, że pacjenci z zaawansowanymi rakami niebarwnikowymi skóry to głównie osoby starsze, które cierpią na inne schorzenia towarzyszące. Z tego powodu większość z nich nie może przyjmować chemioterapii stosowanej w praktyce klinicznej. Takie osoby leczone są paliatywnie, czyli objawowo – podsumowuje prof. Piotr Rutkowski.
Więcej informacji na temat kampanii RAK UV znajdziesz tutaj.
[1] Rutkowski P, Owczarek W, Nejc D et al. Skin carcinomas. Oncol Clin Pract 2020
[2] Rutkowski P, Owczarek W, Nejc D et al. Skin carcinomas. Oncol Clin Pract 2020
[3] Nowotwory złośliwe w Polsce 2019, http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Nowotwory_2019.pdf, 14.06.2022
[4] Światło słoneczne i witamina D, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/swiatlo-sloneczne-i-witamina-d, 14.06.2022r.
