Mikrobiom jest jak linie papilarne – unikatowy i niepowtarzalny. Czym jest, jaką rolę odgrywa i jak o niego zadbać, aby zapobiec groźnym zaburzeniom mikrobiomu?
Mikrobiom skory jest sumą wszystkich mikroorganizmów bytujących w ludzkim organizmie oraz na skórze, czyli bakterii, grzybów, wirusów i roztoczy. Tych, o których mówimy potocznie, że są „dobre” i tych, które wykazują właściwości patogenne i chorobotwórcze.
Mikrobiom skóry — od czego zależy jego skład?
Mikrobiom skóry zaczyna kształtować się już podczas porodu. To wtedy pierwsze bakterie, z którymi ma kontakt noworodek, zaczynają proces zasiedlania jego skóry. Zmienia się wraz z wiekiem – u dzieci do ok. 3. roku życia jego skład gatunkowy jest najbogatszy, u osób dorosłych pozostaje głównie pod wpływem uwarunkowań anatomicznych i fizjologicznych, dlatego inny jest u kobiet i inny u mężczyzn. Jego skład ubożeje u osób starszych.
Ludzka skóra jest największym narządem człowieka (jej powierzchnia wynosi 1,8 mkw.) i stanowi pierwszą linię obrony przed atakiem drobnoustrojów, w tym patogennych.
– Choć trudno to sobie wyobrazić, organizm człowieka zasiedla ponad 10 tysięcy gatunków mikroorganizmów o łącznej masie 2 kilogramów, zdolnych do syntezy 8 milionów różnych białek. Liczba komórek mikroorganizmów w i na ciele człowieka jest dziesięć razy większa niż łączna liczba wszystkich komórek organizmu człowieka – tłumaczy dr Piotr Nowaczyk, mikrobiolog, założyciel i dyrektor laboratorium Centrum Badań i Innowacji.
Dla zdrowej i pięknej skóry kluczowe jest zachowanie stanu równowagi między poszczególnymi elementami tego skomplikowanego systemu. A trzeba wiedzieć, że skład mikrobiomu skóry jest zależny od wielu czynników, m.in. od wieku, płci, diety, wykonywanego zawodu, używanej odzieży, przyjmowanych leków (np. antybiotyków), a także od obecności zwierząt domowych w otoczeniu człowieka.
Mikrobiom skóry — co może zaburzać jego skład?
Za zaburzenia mikrobiomu skóry mogą odpowiadać popełniane przez nas błędy, np. niepoprawnie przeprowadzane zabiegi higieniczne i pielęgnacyjne, przy czym szkodliwe są zarówno nadyużycia, jak i zaniedbania. Wskazany jest więc umiar.
Czytaj też: Potwierdzono związek AZS z nieprawidłowym mikrobiomem skóry
– Zbyt częste używanie preparatów antyseptycznych i przeciwbakteryjnych, nadmiernie częste mycie skóry twarzy, niedostosowanie rodzaju kosmetyków do potrzeb naskórka, brak ochrony przeciwsłonecznej, to główni winowajcy zaburzeń składu mikrobiomu. Jeśli dodamy do tego jeszcze palenie papierosów, zanieczyszczenie powietrza (smog), złą dietę i stres, to katastrofa murowana – mówi dr Piotr Nowaczyk.
Na skórze o zaburzonym mikrobiomie namnażają się patogeny chorobotwórcze, m.in. patogenne bakterie, do których należą: gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), paciorkowce gr. A
(Streptococcus pyogenes), maczugowce (Corynebacterium spp.), pałeczki G (-) (Pseudomonas
aeruginosa), ale również grzyby, nużeńce oraz wirusy. Skóra z zaburzonym mikrobiomem ma większą skłonność do podrażnień, przyspieszają w niej procesy starzenia skóry, a spowolnieniu ulega jej odnowa. Staje się przesuszona, łuszczy się, jest podatna na alergeny i czynniki drażniące, co może prowadzić do wysypek i zaczerwienienia oraz innych reakcji alergicznych.
Jakie choroby mogą wywołać zaburzenia mikrobiomu skóry?
Dysbioza skóry to zaburzenie równowagi mikrobiologicznej, polegające na zmianach mikroflory
naturalnej (prawidłowej) właściwej danemu obszarowi ciała. W wyniku tych
zmian namnażają się mikroorganizmy patogenne będące przyczyną chorób skóry. Należą do nich:
✓ Rak skóry – udział S. aureus, S. pyogenes, P. aeruginosa, wirus Epstein-Barr, grzyby Candida
spp., Malassezia spp.
✓ Łuszczyca – potwierdzono udział S. aureus w tworzeniu stanów zapalnych w tej chorobie
✓ Trądzik – potwierdzony udział C. acnes (powoduje stany zapalne). Malassezia spp. i Candida spp. powodują zapalenie mieszków włosowych
✓ AZS (egzema) – wzrost liczebności S. aureus z uwagi na mniejsze wytwarzanie białek
antymikrobowych przez skórę; im większa liczebność S. aureus, tym bardziej nasilona choroba i
stan zapalny
✓ Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) i łupież – gatunki Malassezia spp. hydrolizują lipidy skóry
i powodują reakcję zapalną; wraz ze zwiększeniem liczby Malassezia spp. zmniejsza się
zróżnicowanie bakterii na skórze
Mikrobiom skóry — jak o niego zadbać?
Benedyktyńska praca, której przyświeca marzenie o pięknej i zdrowej skórze, toczy się w laboratoriach badawczych i rozwojowych. To tu eksperci wielu dziedzin nauki poszukują takich formulacji produktów, które skutecznie rozwiążą problemy skóry.
Czytaj też: Jest już nowa generacja kosmetyków do pielęgnacji skóry. Co o nich wiadomo?
– Mało docenianym parametrem jest pH skóry. Dla mikrobiologa optymalna jego wartość wynosi około 5. To najlepsze warunki do utrzymania mikrobiomu w równowadze. Nieprawidłowe, zbyt wysokie pH, sprzyja namnażaniu organizmów patogennych, co może prowadzić do powstawania stanów zapalnych skóry – wyjaśnia Sylwia Poradzisz, mikrobiolożka, członkini zespołu BioTeam.
Eksperci radzą, by nie używać dużej ilości kosmetyków w codziennej pielęgnacji, unikać kosmetyków o agresywnych składach (np. syntetyczne surowce chemiczne, SLS, SLES, etanol itp.), nie zapominać o tonizacji, zadbać o odpowiedni poziom nawilżenia i natłuszczenia skóry oraz nie przesadzać z częstotliwością złuszczania naskórka.
– Podczas peelingu dochodzi do złuszczania martwego naskórka, a wraz z nim usuwane są także
drobnoustroje bytujące na skórze. Przywrócenie mikrobiomu do równowagi w naturalnych warunkach trwa 14 dni — przypomina Sylwia Poradzisz.
Warto również pamiętać o częstym myciu i dezynfekowaniu pędzli do makijażu. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ znajdują się na nich resztki kosmetyków, sebum, złuszczony naskórek, kurz itp., które stanowią świetną pożywkę dla — często niebezpiecznych dla skóry — bakterii i grzybów.
Mikrobiom skóry — jakie kosmetyki wspierają jego odbudowę?
Z myślą o właściwej pielęgnacji wspierającej odbudowę mikrobiomu opracowano kosmetyki probiotyczne. W ich składzie znajdziemy probiotyki — żywe kultury bakterii probiotycznych o udowodnionym prozdrowotnym działaniu, których zadaniem jest uzupełnienie mikrobiomu skóry, regulacja jej pH oraz wzmacnianie działania układu odpornościowego, aby na pojawiające się zagrożenie reagował w sposób prawidłowy. Oprócz probiotyków są w nich również prebiotyki — substancje pobudzające wzrost i aktywność korzystnych bakterii probiotycznych.
Pojawia się jednak pytanie, jak możemy sprawdzić, czy kosmetyk jest rzeczywiście probiotyczny?
– Czytajmy informacje na opakowaniu. Szukajmy deklaracji producenta o obecności żywych bakterii. W składzie INCI [od ang. International Nomenclature of Cosmetic Ingredients – przyp. red.] na opakowaniu powinna być umieszczona nazwa rodzaju/gatunku bakterii, np. Lactobacillus, Bifidobacterium – podpowiada Sylwia Poradzisz.
Od lutego 2023 roku składniki zawarte w kosmetykach można sprawdzać w bazie COSMILE Europe. Jest ona dostępna w 14 wersjach językowych. Polską wersję językową przygotowało już w 2021 roku Polskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego.
– COSMILE Europe to rzetelne, oparte na dowodach naukowych źródło informacji o właściwościach, działaniu, pochodzeniu, a także bezpieczeństwie poszczególnych składników produktów kosmetycznych — zapewnia dr Anna Oborska, dyrektor generalna i wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego (PSPKD).
W bazie COSMILE Europe opisano 30 tys. składników produktów kosmetycznych.
Polskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego (PSPKD) od 18 lat prowadzi projekty „Nauka dla urody” i „Nauka dla domu”, których celem jest popularyzacja wiedzy eksperckiej i naukowej z zakresu produktów kosmetycznych i detergentowych. To okazja to ciekawych rozmów o faktach i mitach dotyczących tych ważnych dóbr, których w każdej Rodzinie i w każdym domu używamy na co dzień.
