Kluczem do wczesnego rozpoznania raka trzustki jest wiedza na temat czynników ryzyka i objawów, które mogą czasem sugerować mniej poważne i bardziej powszechne schorzenia.
Najczęstsze objawy raka trzustki to bóle w środkowej części pleców, niewyjaśniony spadek masy ciała, żółtaczka (pożółkła skóra i białka) i nieustępujące bóle brzucha. Warto również zwrócić uwagę na świeżo rozpoznaną cukrzycę typu 2. Sama cukrzyca też może być jednym z czynników ryzyka zachorowania na raka trzustki, zwłaszcza gdy u osób z wyrównanymi poziomami cukru we krwi obserwuje się nagłe zmiany tych wartości.
Mimo że nie są do końca znane przyczyny większości przypadków raka trzustki, istnieją dowody, że palenie, nadwaga i otyłość oraz rodzinne obciążenie rakiem trzustki i przewlekłe zapalenie tego narządu mogą wpłynąć na wzrost ryzyka rozwoju choroby. Każda osoba, która doświadcza jednego lub więcej z powyższych objawów, powinna zgłosić się pilnie do lekarza, kiedy możliwy jest jeszcze zabieg chirurgiczny zwiększający szanse.
Do wczesnej reakcji na niepokojące objawy zachęca prof. Lucjan Wyrwicz, kierownik Kliniki Onkologii i Radioterapii Narodowego Instytutu Onkologii w Warszawie.
– Pandemia COVID-19 nie zachęca pacjentów do spotkania z lekarzem. W przypadku raka trzustki tempo działania jest kluczowe. Przykładowo – udowodniono, iż aby operować raka trzustki badania kwalifikacyjne nie powinny być “za stare”, przy czym dopuszczalny czas opóźnienia wynosi trzy tygodnie. Tymczasem do onkologa zgłaszają się osoby, które pierwsze objawy odczuwały przed kilkoma miesiącami. Niestety rak trzustki nie poczeka. Codziennie w naszej klinice przy ul. Wawelskiej w Warszawie oczekujemy na naszych pacjentów – proszę pamiętać, iż do onkologa można się zgłosić bez skierowania. W przypadku podejrzenia raka trzustki lekarz rodzinny może wystawić tzw. zieloną kartę [kartę diagnostyki i leczenia onkologicznego – przyp. red.] , która dodatkowo może przyspieszyć diagnostykę nowotworu. Nie bójmy się pójść do lekarza, jeśli odczuwamy niepokojące objawy – zachęca prof. Wyrwicz.
Iga Rawicka, wiceprezes Fundacji EuropaColon Polska, dodaje: – Z powodu pandemii borykamy się z jednej strony z utrudnionym dostępem do lekarzy zarówno pierwszego kontaktu, jak i specjalistów, z drugiej strony obawiamy się wizyty właśnie z powodu ryzyka zakażenia się wirusem SARS-CoV-2. Apelujemy o rozwagę i nieodwlekanie wizyt. Wiele z nich może odbyć się online. Kiedy potrzebna będzie diagnostyka, przy zachowaniu reżimu sanitarnego powinniśmy się poddawać badaniom. W raku trzustki chodzi o natychmiastowe działanie – apeluje.
Rak trzustki – sygnały ostrzegawcze
- Ból w obrębie jamy brzusznej lub pleców – ból w górnej części brzucha lub w połowie pleców może być spowodowany przez guz, który naciska lub atakuje nerwy lub narządy w pobliżu trzustki. Ból może również powstać, jeśli nowotwór blokuje przewód pokarmowy.
- Problemy trawienne – utrata apetytu lub zmiana nawyków żywieniowych, ochota na inne niż zwykle potrawy, niestrawność i nudności, zmiany w wyglądzie stolca, utrata masy ciała. Niektóre lub wszystkie te objawy mogą wystąpić, gdy guz w trzustce naciska na żołądek lub początek jelita cienkiego.
- Żółtaczka (zażółcenie skóry i/lub oczu) ze świądem lub bez spowodowane nadmiarem bilirubiny (składnika żółci) we krwi. Guz w głowie trzustki może powodować zwężenie przewodu żółciowego i blokować przepływ żółci z pęcherzyka żółciowego do jelita cienkiego. Zaobserwować można również nieprawidłowo ciemny mocz i lekkie lub tłuszczowe stolce.
- Zapalenie trzustki i niedawno rozpozna cukrzyca – badania sugerują, że nagły początek cukrzycy typu 2 u osób w wieku 50 lat lub starszych może być wczesnym objawem raka trzustki, szczególnie u tych, które mają niski wskaźnik masy ciała (BMI), doświadczają ciągłej utraty masy ciała lub nie mają historii rodzinnej cukrzycy. Nagła zmiana poziomu cukru we krwi u chorych na cukrzycę, u których wcześniej występowała dobrze kontrolowana cukrzyca, może być również objawem raka trzustki.
Powyższe objawy powinny zaniepokoić i skłonić do skontaktowania się z lekarzem w celu wykluczenia raka trzustki lub jak najwcześniejszej diagnozy.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka trzustki
Choć przyczyn większości przypadków raka trzustki nie znamy, to naukowcy zidentyfikowali kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo rozwoju raka trzustki.
- Rodzinna historia raka trzustki (5-10%)
- Historia rodzinna innych nowotworów
- Cukrzyca
- Zapalenie trzustki (przewlekłe i dziedziczne)
- Palenie
- Otyłość
- Wiek
- Sposób odżywiania
