W tym roku już 1 września, a nie jak dotąd 1 października, ruszy program profilaktyki zakażeń RSV. Dopisano do niego dzieci z grup ryzyka nieobjętych do tej pory ochroną przed zakażeniem.
Zmiany wprowadzone w programie profilaktyki zakażeń RSV dotyczą nie tylko dzieci
z wrodzonymi wadami serca, ale również wcześniaków. Od tego sezonu zabezpieczane będą również wcześniaki urodzone z małą masą urodzeniową między 33. a 35. tygodniem ciąży.
– Mała masa urodzeniowa ma niekorzystny wpływ na rozwój poszczególnych układów organizmu dziecka, w tym przede wszystkim na układ oddechowy. To, z jaką masą urodzeniową rodzi się wcześniak, zależy w dużym stopniu od jego dojrzałości – im wcześniej zakończona ciąża, tym mniejsza masa urodzeniowa. Ale zdarza się, że nawet w 35. tygodniu ciąży, a więc tzw. późne wcześniaki, rodzą się z małą masą urodzeniową poniżej 1500 gramów. Ich układ oddechowy jest wtedy bardziej narażony na infekcje niż u dzieci urodzonych w tym samym tygodniu ciąży, ale z większą masą urodzeniową. Ta grupa wcześniaków dołączyła do programu lekowego i będzie mogła otrzymywać immunoprofilaktykę – stwierdziła podczas konferencji prasowej zorganizowanej 23 sierpnia w Warszawie prof. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka, prezes Fundacji Koalicja dla wcześniaka.
RSV, czyli syncytialny wirus nabłonka oddechowego, jest przyczyną 70 proc. infekcji dróg oddechowych u dzieci w 1. roku życia. Powszechność jego występowania powoduje, że u niemal 100 proc. dzieci do 3. roku życia stwierdza się przeciwciała świadczące o kontakcie z tym wirusem. Zakażenie wirusem RS jest najczęstszą przyczyną hospitalizacji z powodu ciężkich zakażeń układu oddechowego u niemowląt i dzieci do 5. roku życia. Najcięższy przebieg mają zwykle pierwotne zakażenia wirusem. Choć przebycie zakażenia nie chroni przed ponowną infekcją, to zwykle jej przebieg jest już łagodniejszy. Najbardziej narażone są dzieci z grup ryzyka, a więc wcześniaki, dzieci z wrodzonymi wadami serca i chorobami współistniejącymi. Ostatnie lata pokazały jednak, że również dzieci zdrowe, urodzone o czasie mogą ciężko przechodzić infekcje RSV i wymagać leczenia w szpitalu.
Na zmiany w programie profilaktyki zakażeń RSV czekali lekarze i rodzice wcześniaków
Dołączenie nowych grup dzieci do programu profilaktyki zakażeń RSV to była najważniejsza i najbardziej wyczekiwana zmiana dotycząca immunoprofilaktyki. Od tego sezonu zmienia się również termin podania pierwszej dawki przeciwciał.
– W okresie pandemii zauważyliśmy, że wirus RS zaczął dawać o sobie znać dużo wcześniej, bo już
w drugiej połowie sierpnia. Ta zmiana sezonowości dotyczy nie tylko Polski, ale również innych krajów w Europie i na świecie. Epidemiolodzy zwracają uwagę, że w tym roku również powinniśmy się przygotować na wzmożone infekcje wywoływane wirusem grypy, COVID-19 i RSV wcześniej, niż to było przed pandemią. A ponieważ najlepiej, aby pierwszą dawkę leku podać, zanim wirusy na dobre zaczną krążyć wokół nas, zdecydowaliśmy, aby zacząć zabezpieczać dzieci już od 1 września, a nie od 1 października, jak to było dotychczas. Dzięki temu nasi pacjenci wcześniej niż w poprzednich latach uzyskają ochronę i miejmy nadzieję, że unikniemy w ten sposób wielu niepotrzebnych hospitalizacji – tłumaczyła prof. Ewa Helwich, krajowa konsultant w dziedzinie neonatologii.
Zmiany w programie profilaktyki zakażeń RSV — dla kogo jeszcze groźny jest wirus RS?
Prof. Ewa Helwich przypomina, że wirus RS jest groźny nie tylko dla wcześniaków, choć to one — ze względu na niedojrzały układ oddechowy — są bardzo narażone na ciężki przebieg infekcji. Równie niebezpieczny jest on dla dzieci z wrodzonymi wadami serca, dzieci z zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi, zespołem Downa czy mukowiscydozą.
– Dlatego wspólnie z ekspertami innych specjalności wydaliśmy w ubiegłym roku rekomendacje dotyczące tego, które grupy dzieci powinny być objęte immunoprofilaktyką. W marcu tego roku Ministerstwo Zdrowia rozszerzyło program lekowy i część z tych dzieci została do niego włączona. Nowe kryteria kwalifikacji obejmują również dzieci z dysplazją oskrzelowo-płucną w drugim sezonie zakażeń – stwierdziła prof. Ewa Helwich.
Wirus RS atakuje drogi oddechowe. Wydzielina, która powstaje w wyniku stanu zapalnego, bardzo utrudnia, a nawet uniemożliwia oddychanie małemu dziecku. To bardzo niebezpieczne, bo może prowadzić do bezdechów i niedotlenienia. Jest to szczególnie groźne u wcześniaków, które mają niewydolny oddech i wymagają wspomagania przy pomocy specjalistycznej aparatury. Wystąpienie infekcji dodatkowo zwęża niedojrzałe drogi oddechowe. Jest to również bardzo niebezpieczne u dzieci z hemodynamicznie istotnymi wadami serca.
– Zaburzenia hemodynamiczne w układzie krążenia powstające na skutek wady sprawiają, że zakażenie dróg oddechowych ma ciężki przebieg, a dodatkowo u części z tych dzieci jest zwiększona predyspozycja do zakażeń. Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze, sama wada serca prowadzi do nieprawidłowego przepływu krwi przez płuca i utrudnia wymianę tlenową, a po drugie, w czasie choroby znacznie wzrasta zapotrzebowanie organizmu na tlen. Zwężenie dróg oddechowych na skutek zakażenia wirusem RS utrudnia napływ powietrza i w połączeniu z utrudnianą z powodu wady wymianą tlenową prowadzi do niskiego wysycenia tlenem krwi. W konsekwencji tkanki nie otrzymują potrzebnej ilości tlenu. Dziecko jest narażone na ryzyko rozwoju niewydolności oddechowej lub niewydolności serca i może wymagać wentylacji mechanicznej — podkreśliła dr n. med. Maria Miszczak-Knecht, krajowa konsultant w dziedzinie kardiologii dziecięcej.
Śmiertelność wśród pacjentów z wrodzonymi wadami serca hospitalizowanych z powodu zakażenia RSV jest 24 razy wyższa w porównaniu z dziećmi z wrodzonymi wadami serca, ale bez zakażenia RSV.
Które dzieci mogą skorzystać z bezpłatnej immunoprofilaktyki w ramach programu profilaktyki RSV?
Od 1 marca 2023 roku z bezpłatnej immunoprofilaktyki mogą skorzystać dzieci, które:
- w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 1. roku życia i urodziły się w wieku ciążowym poniżej 28. tygodni,
- w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2. roku życia i mają dysplazję oskrzelowo-płucną, (zabezpieczenie również w 2. sezonie zakażeń – zmiana od sezonu zakażeń 2023/24)
- w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2. roku życia – dzieci
z hemodynamicznie istotną wadą serca z: - jawną niewydolnością serca, utrzymującą się pomimo leczenia farmakologicznego
lub - umiarkowanym lub ciężkim wtórnym nadciśnieniem płucnym
lub - siniczymi wadami serca, z przezskórnym utlenowaniem krwi tętniczej utrzymującej się <90%, (nowa grupa dzieci, które zostały objęte immunoprofilaktyką od sezonu zakażeń 2023/24)
- w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 6. miesiąca życia i spełniają kryterium:
- wiek ciążowy 29 – 32 tygodni
lub - ramów (nowa grupa dzieci, które zostały objęte immunoprofilaktyką od sezonu zakażeń 2023/24)
Profilaktyka polega na podaniu od 3 do 5 dawek przeciwciał w miesięcznych odstępach w sezonie zwiększonej zachorowalności — od września do końca kwietnia. Program profilaktyki zakażeń wirusem RS będą prowadziły ośrodki neonatologiczne i kardiologiczne w całej Polsce. Ich listę można znaleźć na stronie Fundacji Koalicja dla wcześniaka.
