Dorośli pacjenci z nawracającym lub opornym na leczenie chłoniakiem rozlanym z dużych komórek B doczekali się w końcu refundacji przełomowej, a jednocześnie bardzo drogiej terapii komórkami CAR-T. Narodowy Fundusz Zdrowia pokryje w pełni koszty ich leczenia.
– CAR-T jest przełomem w leczeniu pacjentów hematologicznych. Mechanizm działania tej terapii jest zupełnie inny od dotychczas stosowanych leków. W zindywidualizowanej terapii CAR-T wykorzystuje się układ odpornościowy chorego. Limfocyty T pacjenta są pobierane i poddawane modyfikacjom poza organizmem, dzięki czemu są w stanie rozpoznać komórki nowotworowe z ekspresją określonego antygenu oraz z nimi walczyć. Dzięki CAR-T ok. 40 proc. pacjentów z opornymi/nawrotowymi postaciami chłoniaka rozlanego z dużych komórek B ma szansę na osiągnięcie trwałych remisji – podkreśla prof. Sebastian Giebel, kierownik Kliniki Transplantacji Szpiku i Onkohematologii Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział w Gliwicach, w której do tej pory podano najwięcej terapii CAR-T w Polsce. Historię pierwszej pacjentki, której podano zmodyfikowane limfocyty T, Jadwigi Szostek (na zdjęciu), opublikowaliśmy tutaj.
Warto dodać, że prof. Sebastian Giebel jest głównym badaczem w projekcie naukowym finansowanym przez Agencję Badań Medycznych, którego celem jest uzyskanie i wdrożenie do praktyki klinicznej polskiego CAR-T cells.
Co to jest chłoniak rozlany z dużych komórek B?
Na całym świecie rocznie odnotowuje się ponad 1 milion nowych zachorowań na nowotwory krwi, z czego w Polsce ok. 6 tys. Najczęściej występującym nowotworem układu odpornościowego są chłoniaki, które mogą różnić się zarówno miejscem powstawania nowotworu, jak i stopniem złośliwości. Jednym z najczęstszych ich rodzajów są chłoniaki nieziarnicze (Non-hodgkin lymphoma – NHL), które rozwijają się poprzez nieprawidłowy rozwój limfocytów. Ich niekontrolowane gromadzenie się powoduje wypieranie pozostałych rodzajów krwinek białych i w konsekwencji osłabienie zdolności organizmu do walki z infekcją. Wśród wielu różnych podtypów chłoniaków nieziarniczych najczęściej występującym jest chłoniak rozlany z dużych komórek B (Diffuse large B-cell lymphoma – DLBCL). Stanowi on 30-40% zachorowań na chłoniaka złośliwego nieziarniczego, jest szczególnie agresywny i trudny do leczenia. Szansą dla dorosłych pacjentów z oporną lub nawrotową postacią tej choroby, u których inne opcje terapeutyczne zakończyły się niepowodzeniem, może być terapia CAR-T.
Wyniki prospektywnego badania JULIET wskazują, że u 40% pacjentów z opornymi lub nawrotowymi postaciami chłoniaka rozlanego z dużych komórek B uzyskano całkowitą remisję (CR). Prawdopodobieństwo przeżycia wolnego od progresji u chorych, którzy uzyskali odpowiedź po 12 miesiącach wyniosło 83% wśród pacjentów, którzy osiągnęli całkowitą lub częściową odpowiedź po 3 miesiącach od infuzji. Prawdopodobieństwo 12-miesięcznego czasu przeżycia wyniosło 49% wśród wszystkich pacjentów i 90% u pacjentów z całkowitą odpowiedzią. Mediana całkowitego przeżycia wyniosła 11 miesięcy.
– Przez lata naukowcy poszukiwali różnych metod wykorzystania układu odpornościowego do walki z nowotworami. Technologia CAR-T to definitywnie jedno z największych odkryć w onkologii – mówi Marta Wielondek, dyrektor generalna Novartis Oncology w Polsce – firmy, której produkt został od 1 maja 2022 r. objęty refundacją w leczeniu pacjentów dorosłych chorych na chłoniaka rozlanego z dużych komórek B. – Decyzja Ministerstwa Zdrowia to szansa na życie dla wielu chorych, którzy nie odpowiadają dobrze na leczenie konwencjonalne – dodaje.
Jak działa terapia CAR-T?
W terapii CAR-T do walki z nowotworem wykorzystuje się układ odpornościowy pacjenta. W trakcie procesu separacji składników krwi, który fachowo nazywany jest leukaferazą, izolowane są leukocyty, w tym limfocyty T, których zadaniem jest m.in. niszczenie komórek nowotworowych w organizmie. Pobrane od pacjenta limfocyty T są przekazywane do specjalistycznego laboratorium, gdzie są modyfikowane przy pomocy wektora wirusowego i genetycznie zaprogramowane tak, aby rozpoznawały komórki konkretnego nowotworu. Zmodyfikowane komórki CAR-T są następnie namnażane, po czym trafiają z powrotem do krwi pacjenta.
– Terapia CAR-T jest od kilku lat z powodzeniem stosowana w większości krajów europejskich. W Polsce przeprowadzono ją po raz pierwszy w 2019 r. u dorosłego chorego z chłoniakiem rozlanym z dużych komórek B. Pozytywna decyzja refundacyjna to niezwykła szansa dla pacjentów na dostęp do przełomowego leczenia. Bardzo się cieszę, że polskie ośrodki i lekarze mają możliwość dołączenia do grona wiodących placówek europejskich, które oferują tę innowacyjną metodę terapeutyczną. W naszym kraju funkcjonuje obecnie już kilka ośrodków w pełni przygotowanych do tego leczenia – podkreśla prof. Lidia Gil, kierownik Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
Od 1 września 2021 r. terapia CAR-T jest już refundowana w leczeniu ostrej białaczki limfoblastycznej z komórek B u pacjentów do 25. roku życia.
W Polsce terapię CAR-T cells w obu zarejestrowanych i refundowanych wskazaniach może obecnie stosować 6 placówek – tyle uzyskało do tej pory certyfikat Novartis.
U dorosłych pacjentów są to:
- Klinika Hematologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego – Centralny Szpital Kliniczny;
- Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu w Szpitalu Klinicznym im. Heliodora Święcickiego;
- Klinika Transplantacji Szpiku i Onkohematologii Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Gliwicach;
- Klinika Hematologii Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie;
- Klinika Hematologii i Transplantologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku.
U dzieci z oporną/nawrotową ostrą białaczką limfoblastyczną z komórek B certyfikowanym ośrodkiem jest Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej „Przylądek Nadziei” Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.
