Ze względu na dwoistość, choroba afektywna dwubiegunowa (zaburzenia afektywne dwubiegunowe), w skrócie ChAD, jest trudnym do zdiagnozowania zaburzeniem psychicznym. Z jednej strony występują w niej stany depresyjne, z drugiej – maniakalne. Jednak dzięki nowoczesnym lekom i psychoterapii możliwe jest zapanowanie nad tym schorzeniem.
30 marca obchodzimy Światowy Dzień Choroby Afektywnej Dwubiegunowej. To doskonały moment, by zwiększyć świadomość ludzi na temat tego zaburzenia psychicznego.
ChAD to choroba znana od zarania dziejów. Tak samo jak uczucia euforii i melancholii, czyli stany, kiedy wydaje się, że można przenosić góry albo pogrążać się w otchłani rozpaczy. Zaburzenia dwubiegunowe powodują przeżywanie tych stanów ze zwielokrotnioną siłą i zazwyczaj bez przyczyny.
Depresja na przemian z manią
Choroba afektywna dwubiegunowa, nazywana kiedyś psychozą maniakalno-depresyjną, diagnozowana jest najczęściej u osób młodych, przed 35. rokiem życia, czyli w okresie, kiedy następuje największy rozwój intelektualny i zawodowy. Charakterystyczne dla niej jest występowanie stanów depresyjnych (długotrwałego smutku i braku energii) i maniakalnych (nienaturalnej euforii i nadmiaru energii) bądź mieszanych, w zależności od postaci zaburzenia. Pomiędzy nimi najczęściej pojawiają się okresy remisji, w których nie występują objawy chorobowe.
Choroba afektywna dwubiegunowa występuje u około 2 proc. populacji. Jest to schorzenie stosunkowo częste w społeczeństwie. Potwierdzają to statystyki naszego szpitala, według których osoby z ChAD stanowią istotną grupę chorych. Największy problem w diagnozie może stanowić fakt, że pacjenci z tym zaburzeniem najczęściej zgłaszają się po pomoc w momencie epizodu depresyjnego. Zaprzestają zaś leczenia w okresie manii, czyli podwyższonego nastroju. ChAD jest zaburzeniem, które wymaga stałej opieki lekarskiej, gdyż zarówno mania, jak i depresja mogą stanowić poważne zagrożenie dla życia pacjenta – tłumaczy dr Konrad Rokita, ordynator Mazowieckiego Szpitala i Centrum Diagnostycznego ALLENORT.
Krok po kroku
Epizod depresyjny w ChAD objawia się smutkiem, przygnębieniem, apatią, niechęcią do jakiekolwiek działania. Zmęczenie, problemy z pamięcią i koncentracją, zwolnienie tempa myślenia, brak chęci na seks i do życia powodują, że człowiek w fazie depresji może mieć ogromne problemy z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak mycie zębów, ubieranie się czy sprzątanie po sobie. Nie jest w stanie zająć się domem, nie udziela się towarzysko, jego myślenie nie jest kreatywne. Często nie jest w stanie nawet samodzielnie decydować o sobie. Z trudem przychodzi mu dokonanie jakiegokolwiek wyboru.
Na przeciwnym biegunie jest stan maniakalny, który objawia się nadmiernym pobudzeniem, odczuwaniem szczęścia, wręcz euforią. Chorzy w trakcie epizodu manii sprawiają wrażenie szybko i kreatywnie myślących, mają tysiące planów, które starają się wprowadzać w życie, nierzadko zaciągają ogromne kredyty, szastają pieniędzmi, wdają się w liczne erotyczne relacje, a nawet popadają w konflikt z prawem. Gdy natrafią na opór otoczenia, które nie chce się poddać ich pomysłom, moga reagować agresją, nie panują nad swoimi emocjami i zachowaniami.
Pacjenci, którzy zgłaszają się do szpitala z objawami manii, to często ludzie na skraju wyczerpania. Mania wykańcza psychicznie i fizycznie, pozostawia trwały, emocjonalny ślad, z którym osoby te nie mogą często sobie poradzić przez wiele lat. Na przykład obwiniają się za rozbicie rodziny czy związku, mimo że w rzeczywistości nie można powiedzieć, by świadomie dokonywały swoich wyborów. Mania wymaga bardzo uważnego leczenia. Psychiatra z pewnością powinien nie tylko zadbać o pacjenta od strony farmakoterapii, ważna jest również psychoedukacja – tak by pacjent i jego bliscy umieli na przyszłość rozpoznawać pierwsze symptomy zbliżającego się epizodu maniakalnego. Dzięki temu możliwe jest zapanowanie nad nim albo przynajmniej złagodzenie jego efektów – tłumaczy ekspert.
Jak to leczyć?
Najważniejsze w terapii ChAD jest osiągnięcie stanu remisji. Aby osiągnąć ten cel, niezbędne jest dobranie odpowiednich leków. Farmakoterapia to przede wszystkim leki stabilizujące nastrój, przeciwpsychotyczne oraz przeciwdepresyjne. Ich przyjmowanie musi się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarską.
Ważnym elementem jest także psychoterapia i psychoedukacja, która sprowadza się do nabycia przez pacjenta umiejętności rozpoznawania objawów depresyjnych czy zaczynającej się manii. Pozwala to w odpowiednim momencie zareagować i ewentualnie wprowadzić zmiany w farmakoterapii. Psychoedukacja jest więc bardzo ważnym elementem leczenia choroby afektywnej dwubiegunowej.
ChAD to schorzenie przewlekłe, które powinno być leczone przez psychiatrę. Pacjent często przez wiele lat musi przyjmować leki. Bardzo ważne jest dla niego wsparcie i zrozumienie ze strony rodziny. Ale najważniejsza jest jego postawa – zaangażowanie w leczenie i konsekwencja.
