Chociaż 12-miesięczne dziecko stawia już pierwsze kroki i coraz sprawniej porozumiewa się z najbliższymi, to nadal jest maluchem, którego organizm ma wyjątkowe potrzeby. Do tego, by dostarczyć mu niezbędnych witamin i składników mineralnych, potrzebna jest odpowiednio zbilansowana dieta.
Jak układać optymalny jadłospis po pierwszych urodzinach i jakich składników nie może w nim zabraknąć?
Samodzielny nie znaczy dorosły
Roczne dziecko to mały odkrywca, dla którego świat jest bardzo ciekawym miejscem. Stawia pierwsze kroki, czytając książeczkę z opiekunem, sam chce przewracać kolejne strony i chętnie sprawdza, do czego służą nieznane mu przedmioty. Rodzice każdego dnia obserwują, jak maluch dynamicznie się rozwija. Jego dieta jest już dosyć urozmaicona, ale chętnie próbuje nowych potraw. Należy jednak pamiętać, że jego brzuszek nadal jest delikatny i ma specjalne potrzeby. Chociaż rodzicom może się wydawać, że maluch jest już zjedzenie posiłku dla dorosłych, to jednak takie potrawy nie odpowiadają na wyjątkowe potrzeby dojrzewającego organizmu.
Dieta dorosłych członków rodziny zawiera za dużo żywności przetworzonej, soli, cukru i tłuszczów zwierzęcych [1]. Podawanie takich produktów we wczesnym dzieciństwie, a także sięganie po słodkie i słone przekąski oraz gotowe dania z konserwantami, może wykształcić u malucha nieodpowiednie nawyki żywieniowe.
Dziecko po 1. roku życia potrzebuje nawet do 6 razy więcej witaminy D, 4 razy więcej wapnia, jodu oraz żelaza, a także 3 razy więcej witamin A i C [2] w przeliczeniu na kilogram masy ciała niż starsi członkowie rodziny?
Zasady komponowania zbilansowanej diety dla roczniaka
- Na codzienne menu “roczniaka” powinno składać się 4-5 różnorodnych i zbilansowanych posiłków, dostarczających niezbędnych witamin i składników mineralnych.
- Szukając informacji o produktach niezbędnych w diecie dziecka, warto polegać na opiniach specjalistów. Zespół ekspertów z Instytutu Matki i Dziecka stworzył modelowy talerz żywieniowy, który wskazuje orientacyjną liczbę i wielkość porcji, z uwzględnieniem różnych produktów spożywczych, które dziecko powinno otrzymywać w ciągu dnia [4].
- Zgodnie z tymi wskazówkami maluch w wieku 1-3 lat każdego dnia powinien zjadać 5 porcji produktów zbożowych i warzyw, 4 porcje owoców, 3 porcje mleka i porcję przetworów mlecznych oraz od 1 do 2 porcji mięsa, ryb, jajek oraz tłuszczów.
- Odpowiednio zbilansowane posiłki dostarczą dziecku niezbędnych składników odżywczych. Kluczowa w diecie rocznego dziecka jest m.in. witamina D, w którą bogate są np. ryby morskie (łosoś, makrela), ale także żółtko jaja. Niezwykle istotne jest również żelazo; ten składnik znaleźć można m.in. w dobrej jakości mięsie, produktach zbożowych oraz zielonych warzywach liściastych, np. szpinaku czy jarmużu.
- W diecie malucha nie powinno zabraknąć także tłuszczów. Ich ilość powinna pokrywać ok. 35-40 proc. całodziennego zapotrzebowania rocznego dziecka na energię, czyli więcej, niż jest potrzebne w diecie osób dorosłych [5]. Szczególnie istotne są wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które znajdują się w olejach roślinnych, np. rzepakowym i oliwie z oliwek oraz w rybach, głównie morskich.
- Menu rocznego dziecka powinno być bogate w produkty, które są źródłem węglowodanów złożonych. To np. pełnoziarniste pieczywo, makarony czy gruboziarniste kasze (np. kasza gryczana, jęczmienna). Dostarczą one odpowiedniej ilości błonnika, który reguluje pracę jelit dziecka [6]. W diecie dziecka po 1. urodzinach węglowodany powinny zaspokajać 45-65 proc. dziennego zapotrzebowania na energię.
- Należy dbać o prawidłowe nawodnienie maluchów. U dzieci w wieku 1-3 lata zapotrzebowanie na płyny wynosi ok. 1250 ml na dzień [7]. W żywieniu małych dzieci polecane są: woda źródlana, naturalna woda mineralna nisko lub średnio zmineralizowana, najlepiej butelkowane z atestem.
- Kluczowy w menu dziecka po 1. urodzinach jest wapń. Jest on składnikiem niezbędnym dla prawidłowego rozwoju kości i zębów. Wczesne zaprzestanie karmienia piersią lub zbyt wczesne odstawienie mleka modyfikowanego (albo odżywczej formuły na bazie mleka) może spowodować niedobory wapnia[8]. Eksperci ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rekomendują, aby wyłącznym pokarmem niemowlęcia w pierwszym półroczu jego życia było mleko mamy. Karmienie piersią można i warto kontynuować – również po 1. roku życia dziecka[9].
- Jeśli zaś kontynuowanie karmienia piersią nie jest możliwe, warto wybrać odżywczą formułę na bazie mleka dopasowaną do potrzeb roczniaka. Badania dowodzą, że dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia, którym podawany jest tego typu produkt, otrzymują więcej składników odżywczych, w tym witaminy D, żelaza i jodu niż dzieci, które rzadziej spożywają produkty na bazie mleka stworzone z myślą o małych dzieciach[10].
Więcej cennych wskazówek, artykułów edukacyjnych i poradników o tym, jak odpowiednio komponować jadłospis rocznego i starszego dziecka, można znaleźć tutaj. Do pobrania jest również bezpłatny poradnik “Pysznie i wartościowo. Poznaj tajniki żywienia rocznego dziecka”.
[1] https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2019/K_106_19.PDF [2] W przeliczeniu na kg masy ciała, zgodnie z: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie pod red. M. Jarosz i in., NIZP-PZH, 2020. [3] Komentarz do artykułu: „Stosowanie mleka modyfikowanego dla młodszych dzieci”, oprac. prof. Piotr Socha, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2022/T19. [4] Weker H. i wsp. Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Praktyczne zastosowanie norm i zaleceń żywieniowych, Instytut Matki i Dziecka, 2020. [5] Weker H. i wsp. Poradnik żywienia dziecka w wieku od 1. do 3. roku życia. Praktyczne zastosowanie norm i zaleceń żywieniowych, Instytut Matki i Dziecka, 2020. [6] Tamże. [7] Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie pod red. M. Jarosz i in., NIZP-PZH, 2020. [8] Komentarz do artykułu „Stosowanie mleka modyfikowanego dla młodszych dzieci”, oprac. prof. Piotr Socha, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2022/T19. [9] World Health Organization, Infant and young child feeding, 2009. [10] Komentarz do artykułu „Stosowanie mleka modyfikowanego dla młodszych dzieci”, oprac. prof. Piotr Socha, STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA, 2022/T19.
