Według raportu z badania “Codzienność z RZS”, niemal połowa chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) w wyniku choroby musiała zrezygnować ze swoich pasji, w przypadku ponad 50 proc. pacjentów zmieniła ich życie na gorsze, a 57 proc. uważa, że nie są tymi samymi osobami, którymi byli przed chorobą.
Na szczęście dzięki dostępowi do nowoczesnego leczenia sytuacja chorych powoli się poprawia.
Jednym z najważniejszych elementów skutecznego procesu leczenia RZS jest dobra współpraca między pacjentem i lekarzem. Aż trzy na cztery osoby chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów darzą dużym zaufaniem lekarza reumatologa jako źródła wiedzy na temat RZS, a czterech na dziesięciu pacjentów ma do niego bardzo duże zaufanie.
Autorytet specjalisty ma bardzo duży wpływ na to, że w co drugim przypadku o wyborze terapii zadecydował tylko lekarz, a jedynie w co trzecim przypadku decyzja o wyborze terapii została podjęta wspólnie przez lekarza i pacjenta. Jak sprawić, by w każdym przypadku decydowali wspólnie? Jest to jeden z celów, które postawili sobie twórcy kampanii edukacyjnej “RZS – nie rezygnuj”, którą portal Healthy & Beauty objął swoim patronatem medialnym.
Szybka diagnoza i właściwie dobrana terapia kluczem do sukcesu
W leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów szczególnie istotne jest szybkie rozpoznanie choroby i włączenie odpowiedniego, dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta, leczenia. Spełnienie tych dwóch kryteriów pozwala uzyskać remisję lub niską aktywność choroby.
Jak wygląda ścieżka pacjenta z RZS w polskim systemie ochrony zdrowia wyjaśnia dr n. med. Maria Rell-Bakalarska, reumatolog z Centrum Reumatologii i Osteoporozy Rheuma Medicus.
Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła choroba autoimmunologiczna osób młodych, zwykle w wieku pomiędzy 30. a 50. rokiem życia. Z pierwszymi objawami choroby pacjent udaje się do lekarza rodzinnego, a czasem od razu do ortopedy. Na tym etapie ważna jest świadomość lekarzy na temat RZS, ponieważ początkowe objawy mogą nie być charakterystyczne. Zawsze niepokojący powinien być obrzęk małego lub małych stawów z towarzyszącą sztywnością poranną. Po otrzymaniu wyników badań laboratoryjnych (czasami obrazowych, ale we wczesnym okresie specjalistyczne USG, a nie RTG!), pacjent zostaje skierowany do reumatologa.
Okres oczekiwania na tę pierwszą wizytę w Polsce to z zasady co najmniej kilka miesięcy. Reumatolog, weryfikuje dokumentację i wykonuje badania dodatkowe – najczęściej poziom przeciwciał przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi (aCCP) oraz badania obrazowe. Rozpoznanie RZS powinno być postawione na podstawie kryteriów z 2010 r., które uwzględniają możliwość rozpoznania w pewnych sytuacjach nawet przy zajęciu jednego małego stawu ręki lub stopy.
Terapię lekami modyfikującymi przebieg RZS, z których najważniejszy jest metotreksat, należy rozpocząć w okresie tzw. okna terapeutycznego, czyli 12 tygodni od wystąpienia pierwszych objawów. Daje to szansę na uniknięcie nieodwracalnych uszkodzeń stawów – podkreśla dr Maria Rell-Bakalarska, specjalista reumatolog z Centrum Reumatologii i Osteoporozy Rheuma Medicus.
Pierwszym lekiem, który powinien być zastosowany w leczeniu RZS wg zaleceń EULAR, jest metotreksat podawany doustnie lub podskórnie raz w tygodniu, a jego dawkę stopniowo zwiększa się do 25 mg, o ile jest ona tolerowana przez pacjenta.
Aktywność choroby powinna być kontrolowana co 1-3 miesiące do uzyskania stanu, w którym choroba nie jest aktywna (remisja – ma co najwyżej 1 staw obrzęknięty i 1 bolesny, gdy natężenia bólu na wizualnej skali VAS nie przekracza 1 cm (skala od 1 do 100 mm) i gdy wskaźnik aktywności choroby DAS28 < 2.6.
Większość chorych osiąga remisję podczas leczenia metotreksatem. U tych, którzy nie odpowiadają na to leczenie lub mają działania niepożądane, należy zmienić terapię. Można wtedy zastosować inny klasyczny lek modyfikujący przebieg choroby: sulfasalazynę, leflunomid lub lek antymalaryczny. Gdy obecne są czynniki ryzyka złej prognozy choroby (wysoka aktywność choroby, wysokie wskaźniki OB i CRP, duża ilość obrzękniętych stawów, RF i antyCCP w wysokich mianach, obecność wczesnych nadżerek stawów), wg rekomendacji EULAR można od razu zastosować biologiczny lek modyfikujący przebieg choroby lub inhibitor kinaz JAK.
Nowoczesne terapie w ramach programów lekowych
W Polsce te dwie ostanie grupy leków są dostępne w programie lekowym, do którego kwalifikowani są chorzy po niepowodzeniu leczenia co najmniej dwoma klasycznymi lekami (nawet w obecności czynników ryzyka złej prognozy). Pacjenci, u których nadal utrzymuje się wysoka aktywność choroby, wyrażająca powtarzającym się w czasie kolejnych dwóch wizyt wskaźnikiem aktywności DAS 28 ≥ 5,1, powinni być kierowani do programów lekowych NFZ, które prowadzone są w wyspecjalizowanych ośrodkach.
W programie lekowym jest siedem leków, z czego pięć to leki biologiczne, a dwa to inhibitory kinazy JAK (jeden z nich jest dostępny tylko w pierwszej linii leczenia). Oba są lekami doustnymi stosowanymi raz lub dwa razy dziennie, w przeciwieństwie do leczenia biologicznego stosowanego w zastrzykach (iniekcje podskórne lub dożylne).
O wyborze leku decyduje lekarz. Największą korzyść terapeutyczną ma szansę uzyskać pacjent, u którego w programie zostanie zastosowany lek z pierwszej linii terapeutycznej – podkreśla ekspertka.
Co trzeba wiedzieć o reumatoidalnym zapaleniu stawów
Reumatoidalne zapalenie stawów to choroba nieuleczalna. Występuje trzykrotnie częściej u kobiet i dotyczy 0,9 proc. populacji ludzi dorosłych w Polsce. Podstawowym celem leczenia jest profilaktyka niepełnosprawności rozwijającej się w trakcie trwania choroby, która przynosi ból i ogranicza sprawność fizyczną. RZS towarzyszą stałe zmęczenie, obniżony nastrój, stany lękowe, a nawet depresja. Objawy te w znaczący sposób obniżają jakość codziennego życia.
Niestety w przypadku chorych na RZS nie przeprowadza się diagnostyki w kierunku współistniejącej depresji i lęku i nie włącza się leczenia przeciwdepresyjnego, co winno być standardowo wykonywane podczas wizyty pacjenta. Tym bardziej że RZS dotyka przede wszystkim ludzi młodych, pomiędzy 30. a 50. rokiem życia.
W chorobie obok właściwego leczenia kluczowa jest edukacja. Pacjent ma ogromny wpływ na przebieg procesu leczenia. Diagnostyka RZS opiera się na stwierdzeniu bólu i obrzęku (zapalenia) stawów, ich lokalizacji i rodzaju zajętych stawów, czasie trwania zapalenia stawów oraz podwyższonych parametrów laboratoryjnych aktywności choroby, takich jak odczyn opadania krwinek (OB) i białka ostrej fazy (CRP), a także obecności autoprzeciwciał występujących w tej chorobie, takich jak czynnik reumatoidalny (RF) i przeciwciała przeciwcytrulinowe (anty-CCP, anty-ACPA). Wszystkie te parametry mieszczą się w najnowszych kryteriach diagnostycznych RZS wspólnych dla Europejskiej Ligi Reumatycznej (EULAR) i Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego (ACR) z 2010 roku.
Kampania społeczna „RZS – nie rezygnuj”
Jej celem jest poprawa funkcjonowania chorych na reumatoidalne zapalenie stawów oraz wsparcie ich w dążeniu do swobodnego, niczym nieograniczonego życia i samorealizacji zawodowej oraz osobistej. Z myślą o nich m.in. powstał film edukacyjny “RZS – nie rezygnuj”, który można zobaczyć na stronie Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń Reumatyków „REF” http://ref.org.pl oraz na FB @RZSnierezygnuj
