To schorzenie dotyka najczęściej osoby między 30. a 50. rokiem życia, nie tylko sportowców. Na szczęście można je leczyć.
Łokieć tenisisty, a bardziej fachowo entezopatia nadkłykcia bocznego kości ramiennej, jest chorobą zaliczaną do zespołów przeciążeniowych okolicy stawu łokciowego. Dotyczy mięśni prostowników przedramienia przyczepiających się do nadkłykcia kości ramiennej. Jak dochodzi do jej rozwoju?
– Na skutek długotrwałej ekspozycji na przeciążenia oraz mikrourazów dochodzi do zmian degeneracyjnych powodowanych przez częste uszkodzenia włókien kolagenowych tworzących ścięgna. Organizm uruchamia wówczas procesy naprawcze – miejsca uprzednio zniszczone zastępuje tkanka łączna. Towarzyszy temu neowaskularyzacja, czyli powstawanie naczyń krwionośnych, w miejscach, gdzie dotąd nie występowały, co skutkuje zaburzeniami prawidłowego ukrwienia. Przy tej okazji tworzą się też zwapnienia – tłumaczy dr n. med. Aleksander Winiarski, ortopeda z krakowskiego Szpitala na Klinach.
Opisane przez eksperta uszkodzenia są wynikiem wykonywania m.in. wielokrotnych ruchów prostowania i rotacji nadgarstka, podnoszenia przy wyprostowanej kończynie w stawie łokciowym, a często w efekcie uprawiania sportu. Potoczna nazwa schorzenia wywodzi się zresztą od tenisa, w którym uderzenia, zwłaszcza backhandowe, wykonywane przez początkujących zawodników o niewielkim doświadczeniu i brakach technicznych doprowadzają często do wystąpienia zapalenia.
Kto jest najbardziej narażony na łokieć tenisisty?
Schorzenie diagnozuje się u 1-3 proc. osób dorosłych, głównie w wieku 30-50 lat, które pracują przez dłuższy czas z użyciem komputera lub wykonują zawód wymagający wykonywania stałych ruchów nadgarstka. Do tej drugiej grupy należą m.in. stomatolodzy, lekarze zabiegowcy, elektrycy, murarze, ślusarze, pracownicy budowlani. Łokieć tenisisty pojawia się również u tenisistów, badmintonistów i graczy w squasha, najczęściej początkujących i nieposiadających jeszcze odpowiedniej techniki. U graczy zaawansowanych oraz zawodowców do powstania tego schorzenia doprowadza gra z dużą ilością piłek rotowanych, np. silnego serwisu i częstych uderzeń topspinowych.
Jakie są objawy łokcia tenisisty?
Zapalenia nadkłykcia bocznego kości ramiennej objawia się bólem ku przodowi i bokom, ale często również bezpośrednio nad chorym nadkłykciem. Towarzyszą mu typowe dla tej choroby objawy: obrzęk, ocieplenie i zaczerwienienie. U pacjentów obserwuje się ponadto słabszy i niepewny chwyt, a zaciśnięcie ręki w pięść powoduje dolegliwości bólowe. Inny objaw to większe zmęczenie ręki. Objawy wzmagają się po jej przeciążeniu.
Jak diagnozuje się łokieć tenisisty?
Najważniejszym elementem procesu diagnostycznego jest badanie fizykalne. Istotne jest również przeprowadzenie szczegółowego wywiadu z pacjentem. Ból uwidacznia się podczas badania palpacyjnego w obszarze nadkłykcia bocznego oraz mięśni prostowników nadgarstka. W ramach badania ocenia się zapalenie w obrębie stawu łokciowego, zarys więzadła oraz czynność kończyny górnej – siłę mięśni i zdolność ruchu kończyny.
– Przy diagnozowaniu można wykorzystać testy Thomsona, Cozena i Milla, a w razie potrzeby poszerzyć je o badania obrazowe, z których najczęściej wykonywanym jest USG. W późnej fazie choroby, kiedy pojawiają się zwapnienia w zakresie przyczepów, zastosowanie znajdzie z kolei RTG. Narzędziem rzadko używanym w diagnostyce łokci tenisisty, choć teoretycznie także użytecznym i dokładnym, jest rezonans magnetyczny. W porównaniu do innych badań obrazowych w rezonansie magnetycznym tkanki miękkie mają bowiem najwyższą rozdzielczość – tłumaczy dr Aleksander Winiarski.
Jak leczy się łokieć tenisisty?
W przypadku większości chorych leczenie przynosi korzystne efekty już po kilku miesiącach – objawy są coraz mniej dokuczliwe, a u niektórych osób następuje całkowita poprawa.
Niekiedy jednak dochodzi do zaostrzenia zapalenia i nasilenia jego objawów. Należy wówczas bezwzględnie odciążać staw, unikać podnoszenia ciężkich przedmiotów i aktywności sportowej obciążającej kończyny górne. Konieczne jest także ograniczenie ruchów powodujących narastanie bólu.
Pierwszy etap leczenia polega na schładzaniu bolącego miejsca, np. okładami z lodu, oraz przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Zalecane są przy tym: fizjoterapia, kinesiotaping, masaże, ultradźwięki, jonoforeza, pole magnetyczne, fala uderzeniowa (EWST), akupunktura.
Jeżeli nie dochodzi do oczekiwanej poprawy, wskazana będzie terapia lekami sterydowymi i blokady (zastrzyki) prokainowe. Można też podawać pacjentom autogenne preparaty czynników wzrostu.
Niewiele osób wie, że do leczenia łokcia tenisisty wykorzystuje się również radioterapię, metodę kojarzoną zazwyczaj z leczeniem chorych na nowotwory.
Zakres skuteczności prowadzonego leczenia ocenia się po około 12 miesiącach.
Jeśli pacjent cierpi z powodu nawracających lub stałych dolegliwości, należy rozważyć leczenie operacyjne. Polega ono na uwolnieniu przyczepu oraz usunięciu zmiany zapalnej. Lekarz przeprowadzający operację może zadecydować o nawierceniu kości w miejscu przyczepu, dzięki czemu komórki macierzyste w szpiku kostnym mogą brać czynny udział w regeneracji uszkodzonych struktur. Uwolnienie przyczepu może objąć jego naprawę, także przy użyciu implantów. – W leczeniu zastosowanie ma ponadto fasciotomia prostowników, czyli przecięcie powięzi, powodujące zmniejszenie nacisku na nerwy, naczynia krwionośne i spadek ciśnienia. Oprócz tego wykorzystuje się plastykę ścięgna prostowników, odnerwienie stawu łokciowego – mówi ekspert z krakowskiego Szpitala na Klinach.
W zależności od sytuacji klinicznej i warunków, operacje wykonywane są techniką klasyczną lub artroskopową, czyli techniką małoinwazyjną.
Jak długo trwa rekonwalescencja po operacji?
Po zabiegu pacjent jest wypisywany do domu, zwykle tego samego dnia lub nazajutrz po operacji. Lekarz może zalecić mu noszenie ortezy unieruchamiającej, jednak nie dłużej niż tydzień. Powrót do pełnej sprawności następuje po 4-6 miesiącach, przy czym już po 3 miesiącach możliwe staje się rozpoczęcie pracy zawodowej.
U sportowców okres powrotu do pełnego cyklu treningowego trwa nieco dłużej i wynosi 5-6 miesięcy. Do ćwiczeń można wrócić, kiedy nie ma już ograniczeń w ruchu, a siła i sprawność obu kończyn są podobne. W okresie pooperacyjnym istotna jest współpraca z fizjoterapeutą oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich.
