Planując wyjazd do krajów egzotycznych i tropikalnych, należy pamiętać, że zarówno klimat, fauna i flora, a także warunki sanitarne i opieka medyczna na tych obszarach są całkowicie odmienne od tych, do jakich przyzwyczailiśmy się w Europie. Znacznie bardziej jesteśmy tam narażeni na choroby zakaźne i pasożytnicze, które mogą nam przerwać wymarzoną podróż, ale także wymagać długotrwałego i skomplikowanego leczenia, a w niektórych przypadkach mogą stanowić zagrożenie dla naszego życia.
– Ryzyko wystąpienia zagrożeń zdrowotnych podczas podróżowania do krajów o odmiennych warunkach sanitarno-higienicznych zależy od wielu czynników związanych z rodzajem wyjazdu – podkreśla prof. Jerzy Stefaniak, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Tropikalnych i Pasożytniczych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.
Do tych czynników należą w szczególności:
- kierunek podróży (rejon świata, kontynent i kraj pobytu, środowisko geograficzno-przyrodnicze, ukształtowanie terenu, położenie geograficzne, wysokość n.p.m.),
- termin wyjazdu (warunki klimatyczne, pora roku – sucha, deszczowa),
- czas trwania pobytu (krótko- lub długoterminowy),
- cel podróży (pobyt wypoczynkowo-rekreacyjny, służbowo-biznesowy lub dyplomatyczny, praca misyjna, pomoc humanitarna, odwiedziny krewnych lub znajomych, służba wojskowa, prace terenowe, opieka medyczna),
- charakter wyjazdu (indywidualny, zorganizowany, tramping, trekking, obóz przetrwania),
- warunki socjoekonomiczne (ekskluzywny hotel, pokój gościnny, skromny pensjonat, tropikalny bungalow, obozowisko w dżungli),
- zwyczajów i nawyków podróżnego oraz dotychczasowego doświadczenia w zakresie przestrzegania zasad tzw. higieny tropikalnej.
Od czego zacząć przygotowania do podróży?
Najlepiej zacząć je dwa miesiące przed planowanym wyjazdem od wizyty u lekarza medycyny podróży, aby wraz z nim dobrać i wykonać odpowiednie szczepienia ochronne, ustalić optymalną dawkę leków przeciwmalarycznych (jeśli kierunkiem podróży jest kraj, gdzie występuje malaria) oraz zapoznać się z zasadami higieny tropikalnej.
– Wizyta u lekarza medycyny podróży nabiera szczególnego znaczenia w przypadku osób z grup ryzyka. Dlatego pacjenci z chorobami przewlekłymi (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby nerek, choroby przewodu pokarmowego, immunosupresja), osoby w podeszłym wieku, dzieci, kobiety w ciąży powinni bezwzględnie udać się do specjalisty – radzi prof. Jerzy Stefaniak.
Wśród szczepień ochronnych, które należy wziąć pod uwagę przy każdym wyjeździe do krajów egzotycznych lub tropikalnych, znajdują się:
- Zółta gorączka – aktualnie jedyne wymagane szczepienie w ruchu międzynarodowym
- Dur brzuszny
- Wirusowe zapalenie wątroby typu A
- Wirusowe zapalenie wątroby typu B
- Meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- Tężec
- Błonica
- Krztusiec
- Świnka, różyczka, odra
- Wścieklizna
Ponieważ w większości są to szczepienia zalecane również w warunkach polskich, warto poinformować lekarza o wszystkich wykonanych wcześniej szczepieniach – w takim przypadku wystarczające będzie sprawdzenie miana przeciwciał, określającego poziom odporności organizmu.
Należy pamiętać, że szczepienia chronią przed chorobami bakteryjnymi i wirusowymi, ale nie przed chorobami wywołanymi przez pasożyty (malaria, leiszmanioza, schistosomoza, robaczyce przewodu pokarmowego). W ich przypadku rolę ochronną spełnia jedynie znajomość i przestrzeganie zasad higieny tropikalnej!
Zasady higieny tropikalnej
– Używaj do picia wyłącznie wody przegotowanej lub mineralnej (woda butelkowana, puszkowana)
– Nie używaj kostek lodu do napojów
– Nie spożywaj surowych produktów spożywczych przechowywanych w lodzie
– Myj zęby wyłącznie w wodzie przegotowanej lub mineralnej
– Myj lub dezynfekuj ręce przed każdym posiłkiem, susz ręce bez użycia ręczników z tkaniny
– Unikaj spożywania surowych sałatek owocowo-warzywnych, surowych/grillowanych owoców morza, mleka, mięsa, sera, majonezu, lodów, śmietany, masła i surowych lub niedogotowanych jaj
– Myj i obieraj ze skórki tropikalne owoce i warzywa przed spożyciem
– Nie spożywaj lokalnych przysmaków kulinarnych przygotowanych w złych warunkach sanitarno-higienicznych lub pochodzących z niewiadomego źródła
– Stosuj właściwą odzież ochronną po zachodzie słońca (długie spodnie, długie rękawy, pełne obuwie)
– Stosuj środki odstraszające owady (repelenty) rozpylane na skórę kilkukrotnie w ciągu dnia i nocy (podczas przebywania na świeżym powietrzu)
– Stosuj moskitiery podczas snu w porze nocnej i siatki w oknach
– Unikaj kąpieli w otwartych, słodkowodnych zbiornikach wodnych
– Unikaj chodzenia boso lub w sandałach poza otoczeniem hotelu
– Stosuj pełne obuwie trekkingowe podczas wycieczki do parku narodowego, rezerwatu przyrody, lasu tropikalnego
– Unikaj przypadkowych kontaktów seksualnych i stosuj środki zabezpieczające przed chorobami przenoszonymi drogą płciową
– Nie wykonuj tatuaży, akupunktury, piercingu
– Unikaj odwiedzania targowisk z żywymi zwierzętami
– Unikaj kontaktu z przypadkowo napotkanymi zwierzętami.
Na jakie choroby jesteśmy narażeni?
Do najczęstszych chorób, które czyhają na nas w tropikach, należą: malaria (Ameryka Środkowa i Południowa, Afryka Subsaharyjska, Azja Południowo-Wschodnia), leiszmanioza skórna, skórno-śluzówkowa i trzewna (strefa klimatu międzyzwrotnikowego oraz na obszarach basenu Morza Śródziemnego: Hiszpania, Portugalia, Grecja, Włochy, Turcja, Chorwacja, Serbia, Czarnogóra, Afryka Saharyjska), robaczyce przewodu pokarmowego, HIV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (Afryka, Azja, Ameryka Środkowa i Południowa, Basen Morza Śródziemnego i Bliski Wschód), dur brzuszny (Afryka, Azja Południowa, Ameryka Środkowa i Południowa oraz Bliski Wschód) oraz biegunka podróżnych (Egipt, Nepal, Indie, Meksyk).
Przed wyjazdem warto również śledzić doniesienia z kraju lub rejonu świata, do którego planujemy podróż, by uniknąć zagrożeń związanych z epidemiami, np. ostatniej epidemii gorączki krwotocznej Ebola w Afryce.
Kolejnym krokiem w profilaktyce jest skompletowanie apteczki podróżnej. Oprócz leków przeciwmalarycznych, jeśli zostaną zalecone przez lekarza medycyny podróży, w apteczce powinny znaleźć się:
- Materiały opatrunkowe
- Opaska elastyczna 4 m x 10 cm (2 szt.)
- Bandaż opatrunkowy 4 m x 5 cm (1 szt.) i 4 m x 10 cm (1 szt.)
- Gaza wyjałowiona (1 opak.)
- Prestoplast, plastry sterylne z opatrunkiem (np. Compeed) – po 1 opak.
- Areozole na kontuzje, urazy i stłuczenia sportowe (Altacet, Icemix)
- 3% woda utleniona (1 opak.)
- Leki zapobiegające chorobie lokomocyjnej
– Dimenhydrinat (Aviomarin/Dramamine): tabl. 50 mg ½ h przed podróżą
- Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
– Aspiryna: tabl. 500 mg
– Paracetamol: tabl. 500 mg
- Leki przeciwbiegunkowe (2 z 3 wymienionych)
– Xifaxan: tabl. 200 mg
– Nifuroksazyd: tabl. 100 mg
– Loperamid: tabl. 2 mg
- Leki przeciwbakteryjne
– Sulfacetamid 10%: krople do oczu
- Leki rozkurczowe
– No-Spa: tabl. 40 mg
- Środki przeciw komarom (do wyboru)
– Repelenty na skórę i odzież: Mugga, Autan, Off!
- Leki przeciwuczuleniowe
– Calcium Polfa/Calcium dobesilate: tabl. musujące lub tabl. 250 mg
– Fenistil: żel do stosowania na skórę po ukłuciach owadów, oparzeniach słonecznych, pokrzywkach alergicznych
- Dodatkowe akcesoria
– Termometr lekarski (elektroniczny/paskowy)
– Płyny do dezynfekcji soczewek kontaktowych
– Okulary przeciwsłoneczne
– Krem z filtrem UV 15 lub więcej
– Tampony
– Talk
Co zrobić po powrocie?
Choroby tropikalne mogą ujawnić się kilka miesięcy, a nawet lat po powrocie z podróży. Aby uniknąć późnych powikłań, każdorazowo po powrocie do kraju należy zgłosić się do lekarza medycyny podróży, by przeprowadzić lekarskie i laboratoryjne badania kontrolne.
Kontakt z lekarzem rodzinnym lub lekarzem medycyny podróży jest konieczny, jeśli po powrocie wystąpi gorączka lub inne dolegliwości, takie jak: wysypka, biegunka, obrzęki, bóle mięśni i stawów.
Gdzie szukać kompetentnej informacji nt. zdrowia w podróży?
W Polsce działa około 230 gabinetów medycyny podróży. Jako wstęp do wizyty w gabinecie można wygenerować na stronie Wielkopolskiego Centrum Medycyny Podróży (http://www.raport.medtrop.pl/) indywidualny Medyczny Raport Podróży. Jego koszt wynosi 30 zł. W zamian otrzymamy aktualne informacje z wybranego rejonu świata m.in. na temat zagrożeń zdrowotnych – chorób zakaźnych i pasożytniczych, postępowania przedmedycznego w przypadkach ukąszeń przez zwierzęta jadowite i niebezpieczne, problemów zdrowotnych związanych z chorobą wysokogórską. Raport zawiera również szczegółowy plan wymaganych i zalecanych szczepień ochronnych, opisy najczęściej zagrażających chorób egzotycznych, zasady higieny tropikalnej, wyposażenie apteczki podróżnej oraz adresy Gabinetów Medycyny Podróży w kraju, zlokalizowanych najbliżej naszego miejsca zamieszkania, a także kontakty i adresy lekarzy medycyny podróży w rejonach świata, które planujemy odwiedzić.
Informacje dostępne w Medycznym Raporcie Podróży zostały opracowane przez lekarzy specjalistów medycyny tropikalnej i medycyny podróży, są na bieżąco aktualizowane.
Fot. Freeimages
