Czy można odziedziczyć raka prostaty? W jakim stopniu odpowiadają za niego geny?

Czy można odziedziczyć raka prostaty? W jakim stopniu odpowiadają za niego geny?

Wczesne wykrycie raka prostaty daje szansę na całkowite wyleczenie tej choroby, rozpoznawanej co roku u około 18 tys. Polaków. Niestety z jej powodu umiera każdego roku około 6 tys. chorych [1], co dowodzi, że rak prostaty wykrywany jest bardzo często w zaawansowanym stadium.

U części chorych rak prostaty, nazywany zamiennie rakiem gruczołu krokowego lub rakiem stercza, objawia się zaburzeniami oddawania moczu, obecnością krwi w nasieniu lub w moczu, dolegliwościami bólowymi. Jednak jego rozwojowi – zwłaszcza na wczesnym etapie – najczęściej nie towarzyszą żadne objawy kliniczne, co bardzo często usypia czujność pacjentów. Eksperci podkreślają jednak, że brak objawów ze strony układu moczowego nie powinien być argumentem przeciwko badaniom profilaktycznym [2].

Każdy mężczyzna, który skończył 50 lat, powinien raz w roku udać się na wizytę kontrolną do urologa, a panowie, u których w rodzinie ktoś chorował na raka prostaty, powinni zgłosić się do specjalisty jeszcze wcześniej, bo już po 40. roku życia. Dzięki wnikliwemu badaniu per rectum, czyli badaniu palpacyjnemu przez odbytnicę, oraz oznaczeniu swoistego antygenu sterczowego (PSA) we krwi można zdiagnozować chorobę, zanim wystąpią objawy kliniczne. W razie potrzeby diagnostykę uzupełnia się rezonansem magnetycznym prostaty. Kolejnym krokiem powinna być biopsja gruczołu krokowego.

Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na raka prostaty?

Jednym z najważniejszych czynników ryzyka jest wiek. Rak prostaty rzadko dotyka mężczyzn poniżej 40. roku życia, najczęściej jest rozpoznawany u pacjentów powyżej 65. roku życia (średnia to 71 lat w momencie wykrycia). Zachorowaniu na raka prostaty sprzyjają również:

  • nieprawidłowa dieta – uboga w warzywa i owoce, z obfitująca w słodycze, czerwone mięso i tłuszcze zwierzęce, a także produkty skrajnie ostre lub kwaśne;
  • otyłość – szczególnie brzuszna (tzw. wisceralna);
  • nadużywanie alkoholu;
  • palenie papierosów;
  • rasa – na raka stercza częściej zapadają mężczyźni ciemnoskórzy.

Dziś wiadomo jednak, że wiek i styl życia to nie jedyne czynniki ryzyka. Coraz więcej wiadomo bowiem o genetycznych uwarunkowaniach rozwoju tej choroby.

Które geny mogą być odpowiedzialne za raka prostaty?

Za istotne uważa się mutacje (uszkodzenia) w genach BRCA1 oraz BRCA2 [3]. Białka kodowane przez te geny biorą udział w naprawie uszkodzeń materiału genetycznego zakodowanego w DNA, są zatem niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania komórek. Mutacje w genach BRCA1/2 mają negatywny wpływ na aktywność tych białek, tym samym zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory – w tym na raka gruczołu krokowego.

– Świadomość bycia nosicielem mutacji to wiedza, która może uratować życie. Dzięki badaniom genetycznym możliwe jest wdrożenie działań profilaktycznych. Wynik tej analizy może mieć również wpływ na ewentualną dalszą diagnostykę czy leczenie. Przy czym należy pamiętać, że obecność mutacji zwiększa ryzyko zachorowania, a nie jest jednoznaczna z zachorowaniem na nowotwór. Informacja ta powinna jednak znacząco zwiększyć czujność onkologiczną – podkreśla prof. Bartosz Wasąg z Katedry i Zakładu Biologii i Genetyki Medycznej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. – Ważna jest wiedza na temat chorób, które występowały w rodzinie. Jeśli u naszych bliskich występowały nowotwory prostaty, jajnika, piersi czy trzustki, to być może jest to sygnał, że pozostali członkowie rodziny mogą być nosicielami mutacji – dodaje.

Szacuje się, że około 5-10 proc. przypadków raka prostaty może mieć charakter dziedziczny. Rozpoznanie BRCA-zależnego raka piersi u matki zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia BRCA-zależnego raka prostaty u syna o 19-24 proc., zaś rozpoznanie BRCA-zależnego raka prostaty u ojca lub brata zwiększa ryzyko choroby co najmniej 2-krotnie [4].

Jak leczy się dziedzicznego raka prostaty?

Badania genetyczne w kierunku obecności mutacji BRCA1/2 dają możliwość wdrożenia profilaktyki u zdrowych osób, ale także wskazania chorych, u których przebieg procesu nowotworowego będzie zupełnie inny, niż u osób bez mutacji [5].

 – Chorzy na raka prostaty z mutacjami w genach BRCA1/2 często chorują w młodszym wieku, a ich choroba jest bardziej agresywna – zatem przypadki te charakteryzuje gorsze rokowanie oraz wyższe ryzyko uogólnienia procesu, tj. wystąpienia przerzutów odległych w ciągu kolejnych 5 lat – tłumaczy dr hab. n. med. Jakub Żołnierek, onkolog kliniczny z Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie. – Kluczową rolę odgrywa tutaj diagnostyka genetyczna/molekularna, która umożliwia dobór precyzyjnego leczenia. Stosowanie terapii ukierunkowanych molekularnie, potocznie zwanych leczeniem celowanym, u mężczyzn z opornym na kastrację, rozsianym rakiem prostaty BRCA+ z wykorzystaniem tzw. inhibitorów PARP wskazywane jest w międzynarodowych zaleceniach: NCCN, ESMO, AUA, EAU, SEOM – dodaje ekspert.

Kluczowe jest przeprowadzenie odpowiedniej diagnostyki w kierunku obecności mutacji w obrębie genów BRCA, która jest finansowana przez NFZ od lipca 2021 roku zarówno dla chorego, jak i dla jego rodziny. Jeżeli okaże się, że członkowie rodziny chorego są nosicielami wadliwego, czyli zmutowanego genu BRCA, to powinni oni zostać objęci opieką poradni specjalistycznej.  

 – Ważne jest, aby poszerzać świadomość dotyczącą zagadnień związanych z diagnostyką molekularną, która umożliwia wprowadzenie optymalnego leczenia. Leczenie to jest w stanie czasowo zatrzymać postęp choroby nowotworowej. Wiedza dotycząca tej problematyki może też – w pewnym stopniu – uchronić przed zachorowaniem członków rodziny chorego. W perspektywie długoterminowej warto walczyć o to, aby badanie molekularne, którego celem jest wykrycie ewentualnej obecności mutacji w obrębie określonych genów, było wykonywane u każdego chorego z opornym na kastrację rakiem prostaty, a być może nawet na wcześniejszym etapie choroby – w celu naprowadzenia na odpowiednią ścieżkę leczenia – podkreśla Tadeusz Włodarczyk, prezes Stowarzyszenia Mężczyzn z Chorobami Prostaty “Gladiator” im. prof. Tadeusza Koszarowskiego.


[1] Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Paweł Olasek, Florentino Caetano dos Santos, Irmina Michałek, Nowotwory Złośliwe w Polsce w 2019 roku, Warszawa 2021, http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Nowotwory_2019.pdf

[2] http://onkologia.org.pl/rak-gruczolu-krokowego/ [dostęp: 31 maja 2022]

[3] https://www.zbadajbrca.pl/co-to-jest-mutacja-w-genach-brca1-i-lub-brca2-i-dlaczego-jest-taka-wazna/ [dostęp: 27 maja 2022]

[4] https://www.cancer.org/cancer/prostate-cancer/causes-risks-prevention/risk-factors.html [dostęp 31 maja 2022]

[5] Helen Cavanagh & Katherine M.A. Rogers, The role of BRCA1 and BRCA2 mutations in prostate, pancreatic and stomach cancers.

Przeczytaj także:

Wyszkolony pies jest w stanie wykryć zaawansowanego raka prostaty

Operacja usunięcia raka prostaty w asyście robota da Vinci

Mężczyzno, nie odkładaj badań, rak nie poczeka!

Leczenie łagodnego rozrostu prostaty metodą REZUM

Co zamiast biopsji prostaty?

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

You may also like

Nestlé Polska daje przykład, jak wspierać pracowników chorych na raka

Firma Nestlé Polska uruchomiła specjalny program dla pracowników chorych na raka #WorkingWithCancer. Zapewnia im pomoc koordynatora onkologicznego we współpracy z placówką medyczną, oferuje też wsparcie psychologiczne — dla pracowników i członków ich rodzin.