Niby wiemy, że powinniśmy obserwować swoje ciało, aby zidentyfikować czerniaka w porę. Deklarujemy, że robimy to regularnie. Jednak wiele symptomów jest przez nas niedoceniana, a nawet bagatelizowana. IX Tydzień Świadomości Czerniaka to doskonała okazja, aby sobie o nich przypomnieć.
W badaniu opinii przeprowadzonym w maju 2020 roku przez dom badawczy ARC Rynek i Opinia na zlecenie firmy Novartis i Akademii Czerniaka, 79 proc. respondentów zadeklarowało, że obserwuje swoje znamiona. To o niemal 30 proc. więcej niż 9 lat temu, kiedy w podobnym badaniu dotyczącym świadomości na temat czerniaka i metod zapobiegania mu samoobserwację znamion zadeklarowało 51 proc. Dziś jedynie 11 proc. badanych twierdzi, że nie ma znamion, które powinni obserwować (w 2011 r. było ich 32 proc.). Eksperci z Akademii Czerniaka – sekcji naukowej Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, która jest organizatorem Tygodnia Świadomości Czerniaka, podkreślają jednak, że wiele cech charakterystycznych czarniaka jest niedocenianych.
Co powinno Cię zaniepokoić?
Respondenci pytani o cechy charakterystyczne czerniaka, które powinny ich zaniepokoić oraz skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza najrzadziej podają: asymetrię (50 proc.), niejednolity kolor (55 proc.) oraz duży rozmiar (56 proc.). Zmieniająca się zmiana (ewolucja zmiany) jest najbardziej docenianą cechą czerniaka, która jest groźna dla 75 proc. badanych. W przypadku znamienia, które krwawiłoby i nie chciałoby się goić już 88 proc. osób zmobilizowałoby się do natychmiastowej wizyty u lekarza.
W porównaniu z deklaracjami wyniki różnią się, gdy badanym przedstawiono zdjęcia czerniaków. W przypadku asymetrycznego lub wielobarwnego znamienia niepokój był jeszcze niższy. Do lekarzy pilnie udałoby się odpowiednio 44 proc. i 49 proc. ankietowanych. Warto zauważyć, że osoby w wieku 45-60 częściej udałyby się do lekarza z takimi zmianami niż najmłodsza grupa respondentów (18-24 lata).
– Powyższe dane są ważną informacją dla lekarzy, w szczególności dla dermatologów. Mimo że Polacy coraz częściej obserwują swoje znamiona, tak naprawdę nie wiedzą, na co powinni zwrócić uwagę i co powinno ich zaniepokoić. Ewolucja znamienia, czyli wzrost, uwypuklenie, pęknięcia, krwawienia, jest najważniejszą cechą czerniaka, ale jest też ostatnim sygnałem, aby udać się do lekarza. Zmianę, w której zachodzą takie procesy, należy absolutnie skonsultować z lekarzem dermatologiem lub chirurgiem onkologiem – zaznacza prof. Witold Owczarek, przewodniczący Sekcji Dermatologii Onkologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, kierownik Kliniki Dermatologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie.
Niepokojące zdaniem ekspertów jest to, że jedynie 43 proc. Polaków było kiedykolwiek u lekarza, aby sprawdzić swoje znamiona.
Respondenci pytani, do kogo udaliby się w przypadku podejrzanego znamienia, wskazali przede wszystkim dermatologów (70 proc.), a 33 proc. zasięgnęłoby opinii lekarza rodzinnego. W 2011 roku tylko 48 proc. Polaków zgłosiłoby się do dermatologa, a 26 proc. udałoby się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
– Wysoki poziom wiedzy w połączeniu z zachowaniami Polaków dają niesatysfakcjonujący obraz. W kampanii mówimy, iż gatunek ludzki słynie z brawury i jest lekkomyślny, dlatego tak ważna jest rola lekarzy – zaznacza prof. Piotr Rutkowski, przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie.
Nie zwlekaj z wizytą u lekarza!
Czerniak cechuje wiele zmian, które są łatwe do zapamiętania. Jeśli zaobserwujesz je u siebie, idź czym prędzej do lekarza. Oto one:
- A – asymetria – znamię wylewające się na jedną stronę;
- B – brzegi poszarpane – znamię, którego brzegi nie są gładkie, które nie jest okrągłe/owalne;
- C – czerwony, czarny niejednolity kolor znamię, niejednolita barwa;
- D – duży rozmiar – znamię powyżej 6 mm;
- E – ewolucja – znamię, które zmieniło się w krótkim czasie, powiększa się, unosi nad powierzchnię skóry, swędzi, pęka, piecze, wokół którego powstało kilka nowych znamion.
Pamiętaj! Opóźniona wizyta u lekarza może doprowadzić do szybkiego rozwoju czerniaka. Na wczesnym etapie masz 100 proc. szans na wyleczenie, ale później te szanse się zmniejszają.
Jak podkreślają eksperci, leczenie czerniaków w stadium zaawansowanym zmieniło się niewyobrażalnie od czasu pojawienia się immunoterapii oraz tzw. leczenia celowanego.
– Dzięki nowym formom terapii stosowanych w leczeniu czerniaka możliwe stały się wieloletnie przeżycia osób chorych na rozsianego czerniaka. Dlatego obecnie środowisko pacjentów i lekarzy prowadzi z Ministerstwem Zdrowia rozmowy o włączeniu nowoczesnych terapii do leczenia adjuwantowego, czyli u chorych, u których nowotwór jest zaawansowany, ale jeszcze nie dał odległych, widocznych w badaniach obrazowych przerzutów – mówi prof. Rutkowski.
Obecnie około 30 proc. diagnozowanych czerniaków jest w stadium zaawansowanym. Wśród chorych z takim czerniakiem ryzyko nawrotu choroby w ciągu 5 lat wynosi od 48 proc. do aż 85 proc., w zależności od podstopnia zaawansowania. Wykazana w badaniach klinicznych redukcja ryzyka nawrotu choroby lub zgonu po zastosowaniu terapii adjuwantowych wynosi od 25 proc. do 51 proc.
