Udar niedokrwienny mózgu kojarzy się najczęściej z osobami starszymi, tymczasem dotyczy również dzieci. Tylko szybkie rozpoznanie, skuteczne leczenie i rehabilitacja mogą zapewnić dziecku powrót do zdrowia i dalszy rozwój.
Udar dziecięcy jest rozpoznawany już u noworodków, a także u niemowląt i starszych dzieci. Aby dokonać szybkiej oceny stanu zdrowia małego pacjenta, należy wykonać podstawowy test, tzw. FAST, który pozwala ocenić stan asymetrii twarzy, czyli opadnięcia kącika ust. Niezbędna jest także ocena zaburzeń mowy (o ile występują), czy niedowładu kończyn.
Nagłe i ostre zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego
Objawy udaru dziecięcego pojawiają się nagle, w związku z czym mogą być wiązane z różnymi stanami chorobowymi ośrodkowego układu nerwowego o różnej, nie tylko naczyniowej, etiologii. Co istotne, im młodszy pacjent, tym objawy udaru są mniej charakterystyczne, a samo rozpoznanie – trudniejsze.
Do niespecyficznych objawów udaru należą bóle głowy zgłaszane przez starsze dzieci, jak również nudności czy wymioty. Są to objawy wskazujące na obecność zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Natomiast deficyty ruchowe, czyli niedowłady bądź porażenia kończyn czy nerwów czaszkowych, a także zaburzenia mowy o typie afazji lub ataksja to objawy wskazujące na lokalizację ogniska niedokrwiennego w zakresie przedniego lub tylnego kręgu unaczynienia mózgu.
– Rozpoznanie udaru możliwe jest tylko po przeprowadzeniu odpowiednich badań neuroobrazowych – tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, które pozwalają na ustalenie przyczyny objawów obserwowanych u dziecka, jak również ustalenie lokalizacji i zakresu zmian niedokrwiennych mózgu – wyjaśniają prof. Ewa Pilarska i dr hab. Ilona Kopyta ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, autorki pionierskiej publikacji „Udar mózgu u dzieci i młodzieży”.
Potrzebna natychmiastowa pomoc
Dzieci z podejrzeniem udaru mózgu wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej.
– Pomoc dziecku z objawami ostrego uszkodzenia mózgu powinna być udzielona możliwie jak najszybciej, optymalnie do 60 minut od przybycia do szpitala. Powinna zmierzać do przeprowadzenia natychmiastowych badań neuroobrazowych, które mają na celu ustalenie przyczyny objawów u pacjenta – tłumaczy dr Ilona Kopyta.
U 40 proc. dzieci i młodzieży lekarze nie rozpoznają wstępnie udaru niedokrwiennego mózgu, głównie z powodu utrudnionego dostępu do badań radiologicznych, zwłaszcza rezonansu magnetycznego, z koniecznością zastosowania znieczulenia u dziecka.
Utrudnieniem diagnostycznym, wynikającym z wieku pacjentów poddanych tym badaniom, jest konieczność przeprowadzenia ich w znieczuleniu ogólnym. Z tego względu placówki, które zajmują się diagnozowaniem dzieci z podejrzeniem udaru niedokrwiennego mózgu muszą dysponować nie tylko całodobowym dostępem do możliwości wykonania badań neuroobrazowych, ale także do opieki anestezjologicznej. Nie do przecenienia jest również doświadczenie radiologa oceniającego uzyskane wyniki.
Rozwój dzieci po przebytym udarze noworodkowym jest zagrożony występowaniem opóźnienia w zakresie nabywania „kamieni milowych” charakterystycznych dla przebiegu rozwoju zdrowego dziecka. Ponad połowa dzieci po przebytym udarze wykazuje zaburzenia funkcji poznawczych, koncentracji, wzrokowe, mowy, czy zachowań i emocji. Pozostają u nich również trwałe deficyty ruchowe.
– Do najczęstszych trwałych następstw udaru noworodkowego oraz tzw. domniemanego udaru płodowego należą niedowłady kończyn. Zgodnie z definicją, w wieku wczesnego dzieciństwa u pacjentów tych zostanie rozpoznane mózgowe porażenie dziecięce – wyjaśnia dr Ilona Kopyta. – W zakresie funkcjonowania intelektualnego dzieci te jednak zwykle nie osiągają znacząco gorszych wyników od zdrowych równolatków – dodają autorki książki „Udar mózgu u dzieci i młodzieży”.
W ocenie prof. Ewy Pilarskiej, pacjent z podejrzeniem udaru mózgu powinien być zawsze traktowany jak pacjent w stanie bezpośredniego zagrożenia życia. – Po wykluczeniu udaru krwotocznego należy natychmiast wdrożyć leczenie antyagregacyjne (podawanie leków przeciwzakrzepowych), przeciwobrzękowe, przeciwdrgawkowe oraz leczenie towarzyszące infekcji, jeśli istnieje taka konieczność. Pacjent musi mieć zapewnioną właściwą ilość płynów, trzeba kontrolować u niego poziom glikemii i monitorować ciśnienie tętnicze krwi – tłumaczy prof. Ewa Pilarska.
– Według przeprowadzonych badań czas między wystąpieniem objawów u dziecka a poszukiwaniem przez rodziców opieki wynosi od 1,7 do 21 godzin, natomiast potwierdzenie diagnozy z wykonaniem badania neuroobrazowego następuje często po 15, a nawet 24 godzinach – dodaje dr Ilona Kopyta.
