Nie jest typowo kobiecą chorobą, jednak panie chorują na nią znacznie częściej niż panowie. Jeśli nie jest leczona, prowadzi do martwicy komórek wątrobowych, niewydolności wątroby, a w konsekwencji jej marskości.
Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AIH) jest przewlekłą, zapalną chorobą miąższu wątroby o nieznanej etiologii. Uważa się, że najprawdopodobniej jej przyczyną są nieprawidłowo rozlokowane antygeny zgodności tkankowej na powierzchni komórek wątrobowych – hepatocytów, za co odpowiedzialne są m.in. geny, infekcje wirusowe wątroby i niektóre leki (np. interferon, melatonina, metyldopa, nitrofurantoina). Tyle że u ponad 85 proc. pacjentów nie stwierdza się kontaktu z żadnym z tych czynników.
Choroba wielonarządowa o zróżnicowanym przebiegu
Początkowo uważano, że autoimmunologiczne zapalenie wątroby dotyczy młodych kobiet, u których dodatkowo obserwuje się inne choroby z autoagresji. Obecnie wiadomo już, że jest to choroba wielonarządowa, dotykająca obu płci w każdym wieku, choć kobiety stanowią 70-80 proc. wszystkich chorych. Najwięcej zachorowań występuje między 10. i 20. oraz 45. i 70. rokiem życia. Ponad połowa chorych to osoby powyżej czterdziestki.
Przebieg choroby może być skąpoobjawowy lub bezobjawowy, albo bardzo ciężki, z okresami remisji i zaostrzenia. U około jednej piątej chorych dochodzi do samoistnej remisji, jednak najczęściej diagnozowana jest skąpoobjawową postać choroby, objawiająca się zmęczeniem nasilającym się w ciągu dnia i utrudniającym normalne funkcjonowanie. Jest to objaw na tyle niecharakterystyczny, że często bywa bagatelizowany. Niektórzy pacjenci tracą apetyt, chudną, bolą ich kości i stawy, odczuwają bóle w prawym podżebrzu, mają świąd skóry i krwawienia z nosa. U kobiet objawem są zaburzenia miesiączkowania, nasilony trądzik, wzmożone owłosienie.
W przypadku objawowego AIH pojawiają się najczęściej żółtaczka oraz dolegliwości przypominające ostre wirusowe zapalenie wątroby.
W chwili rozpoznania choroby u jednej czwartej chorych stwierdzana jest marskość wątroby, u kolejnych 30 proc. rozwinie się ona mimo leczenia, a u chorych nieleczonych rozwinie się w ponad 80 proc. przypadków.
Charakterystyczne dla AIH jest współwystępowanie innych chorób autoimmunologicznych, takich jak: zapalenie tarczycy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca czy celiakia.
Jakie badania trzeba wykonać, żeby postawić rozpoznanie
W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić 5-, a nawet 10-krotne podwyższenie aktywności aminotransferaz AST i ALT, nieznaczne podwyższenie aktywności GGT (gammaglutamylotransferazy) i AP (fosfatazy alkalicznej), hipergammaglobulinemię z hipoalbuminemią, wydłużenie czasu protrombinowego – tłumaczy dr n. med. Iwona Kozak-Michałowska, dyrektor ds. nauki i rozwoju laboratoriów medycznych Synevo.
Ważna dla rozpoznania jest obecność autoprzeciwciał. Przeciwciała przeciwmitochondrialne ANA oraz przeciw mięśniom gładkim ASMA (86-91 proc. chorych) mają duże znaczenie głównie w AIH typu I. W typie II najczęściej wykrywane są wątrobowo-nerkowe przeciwciała przeciwmikrosomalne (przeciwciała anty-LKM-1 ) oraz przeciwcytozolowe (anty-LC-1). Odrębnością typu III jest występowanie przeciwciał przeciw rozpuszczalnym antygenom komórek wątroby i trzustki (SLA/LP), a brak obecności przeciwciał charakteryzujących typy I i II. U większości chorych na autoimmunologiczne zapalenie wątroby stwierdza się również obecność przeciwciał przeciwko receptorowi asialoglikoproteinowemu (ASGPR).
Dla odróżnienia AIH od innych chorób, takich jak przewlekłe zapalenie wątroby typu C, uszkodzenia polekowe lub poalkoholowe czy pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, oraz postawienia ostatecznego rozpoznania konieczne jest wykonanie biopsji wątroby i ocena histopatologiczna.
