Tylko 7,5 proc. uprawnionych skorzystało z bezpłatnego programu badań Profilaktyka 40 PLUS. Nie pomogła nawet loteria zorganizowana przez Ministerstwo Zdrowia. Dlaczego Polacy nie chcą się badać?
W Polsce jeśli coś jest za darmo, to często budzi daleko idące podejrzenia. Tak samo wygląda kwestia badań dla osób w wieku 40+, których w Polsce jest 20 mln. Z programu Profilaktyka 40 PLUS, jak wynika z danych Stowarzyszenia MedTech Polska, skorzystało w 2022 roku zaledwie 1,5 mln osób. Na jedną osobę przypadły średnio 4,4 badania, choć według autorów Narodowego Testu Zdrowia każdy z nas powinien raz w roku wykonywać pomiar ciśnienia krwi, morfologię krwi, OB, stężenie glukozy we krwi, stężenie cholesterolu oraz badanie ogólne moczu.
Program Profilaktyka 40 PLUS — gdzie wykonano najwięcej badań?
Najwięcej, bo prawie 1,3 miliona badań, wykonano w województwie wielkopolskim. Na drugim miejscu plasuje się Śląsk (664 tys.), a na trzecim Małopolska (652 tys.).
Z kolei najmniej badań przeprowadzono w województwie opolskim (163 tys.) i podkarpackim (123 tys.), choć biorąc pod uwagę liczbę ludności w poszczególnych województwach, to najmniej powodów do dumy ma Mazowsze. Mieszka tutaj 5,5 miliona osób, w tym prawie 2,2 miliona w wieku 40-65 lat (dane GUS z 2022 roku), a wykonano zaledwie 338 tys. badań. Może to oczywiście wynikać z faktu, że Mazowsze to w większości Warszawa, gdzie mieszkańcy bardzo często mają wykupione abonamenty medyczne, badają się regularnie i nie muszą korzystać z Profilaktyki 40 PLUS.
– Dane, jakie zebraliśmy, zaskoczyły nas, ponieważ sądziliśmy, że wschód Polski wypadnie słabiej. Jednak na przykład województwo podlaskie (431 tys.) zajęło siódme miejsce, przed lubuskim i łódzkim, które było dopiero czternaste (203 tys.). Może być tak, że w regionach o niższych zarobkach i wyższym bezrobociu Polacy zdecydowali się na wzięcie udziału w badaniach z przyczyn ekonomicznych. Skoro coś jest za darmo, a przy okazji można skontrolować stan zdrowia, to czemu nie pójść? Tak czy inaczej, wyniki potwierdzają, że wśród Polaków nie ma stereotypów, jeśli chodzi o badania profilaktyczne i edukację w celu zwiększenia ich liczby trzeba potraktować holistycznie. Programy typu Profilaktyka 40 PLUS powinny być zdecydowanie bardziej promowane. Zarówno w mediach, jak i w gabinetach lekarskich – przekonuje Marian Chabuda, członek zarządu Stowarzyszenia MedTech Polska.
Program Profilaktyka 40 PLUS – dlaczego nie robimy bezpłatnych badań?
Według Fundacji Niezdiagnozowani najrzadziej badającą się grupą Polaków są czynne zawodowo osoby między 40. a 60. rokiem życia. Główne przyczyny to praca, konieczność opieki nad dziećmi i starszymi rodzicami. Zapytani przez Fundację Polacy stwierdzili, że przy takim natłoku obowiązków nie mają ani czasu, ani ochoty, żeby dodatkowo przejmować się swoim zdrowiem. A wystarczy kilka prostych badań diagnostycznych, które można wykonać w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS lub dowolnego pakietu medycznego. Ceny tych ostatnich zaczynają się od nieco ponad 100 zł.
Niechęć do diagnostyki potwierdzają dane, jakie uzyskano w Narodowym Teście Zdrowia z 2022 roku. Na pytanie: Dlaczego nie zrealizował Pan/Pani badania morfologii krwi w ciągu ostatniego roku? – 80 procent ankietowanych odpowiedziało: Nie miałem/-am takiej potrzeby.
Prof. Katarzyna Winsz-Szczotka, prezes Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej, twierdzi, że wyniki badań profilaktycznych proponowanych w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS stanowić mogą jeden z najskuteczniejszych sposobów zmniejszenia ryzyka rozwoju chorób przewlekłych będących główną przyczyną zachorowalności i śmiertelności Polaków.
– Wiele osób nie korzysta z profilaktycznych badań przesiewowych w kierunku wymienionych chorób, zwłaszcza na wsi. Wśród czynników zmniejszających chęć udziału w opisywanych badaniach wymienia się: pewność dobrego stanu zdrowia, brak czasu, przekonanie, że procedury przesiewowe są zbyt skomplikowane (szczególnie dla osób starszych), ból fizyczny lub negatywne emocje, w tym strach czy dyskomfort, jak również złe doświadczenia z poprzednich badań kontrolnych. Co więcej, utrudniony dostęp do placówek, gdzie można zrealizować e-skierowanie na badania, często jest czynnikiem decydującym o zaniechaniu udziału w badaniach przesiewowych – mówi prof. Katarzyna Winsz-Szczotka.
Czytaj też: Badania profilaktyczne. 64 proc. Polaków nie wykonuje ich, choć mogą uratować życie
Najbardziej istotnym powodem, dla którego osoby nie wykorzystują danych im możliwości diagnostycznych, jest brak znajomości zagadnień związanych z chorobami przewlekłymi i ich konsekwencjami w postaci niepełnosprawności czy przedwczesnej śmierci. Zdaniem ekspertów należy zatem stale informować, dokształcać i motywować pacjentów, ponieważ mają oni ustawowe prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny przystępnej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych (Art. 9. 2. Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta).
– Jednym z proponowanych rozwiązań byłaby porada diagnostyczna udzielana pacjentom przez diagnostów laboratoryjnych będących specjalistami z różnych dziedzin medycyny laboratoryjnej – podsuwa rozwiązanie prof. Katarzyna Winsz-Szczotka.
Program Profilaktyka 40 PLUS — do kiedy będzie obowiązywał?
W 2022 roku żadne z województw nie wykorzystało potencjału, jaki oferował program, w niektórych miejscach nie przebadało się nawet 7,5 procent osób po czterdziestce. W tym roku również nie jest lepiej. Z informacji Narodowego Funduszu Zdrowia wynika, że w pierwszym kwartale 2023 r. w całym kraju wystawiono zaledwie 298 227 skierowań dla osób po 40. roku życia, które chciały skorzystać z możliwości zbadania się.
Czytaj też: Sprawdź, jakie badania powinnaś wykonywać regularnie w twoim wieku
Czterdziestolatkowie z plusem będą mogli skorzystać z Programu Profilaktyka 40 PLUS co najmniej do końca 2023 r. Co będzie potem, nie wiadomo. Jeśli już jednak zdecydują się na taki krok, w Internecie znajdą wiele stron, które pomogą im w złożeniu odpowiedniego wniosku i za rękę poprowadzą od pierwszego kliknięcia do gabinetu lekarskiego.
Jedną z takich stron jest profilaktyka40plus.com, założona przez Forum Medycyny Laboratoryjnej we współpracy ze Stowarzyszeniem MedTech Polska.
– Umożliwia ona szybkie wygenerowanie skierowania na badanie i wybór placówki medycznej, gdzie zostanie ono przeprowadzone. Strona cieszy się sporym zainteresowaniem. Wzrosło ono po okresie pandemii, kiedy dostęp do jakichkolwiek badań niebędących tymi na obecność COVID-19 był znacząco utrudniony. To wciąż jednak za mało, żeby mówić o sukcesie. Widzę potencjał w lekarzach POZ, którzy przy każdej wizycie osoby po 40. roku życia powinni sugerować jej wykonanie badań – przekonuje Jarosław Wyligała, prezes Stowarzyszenia MedTech Polska.
Wszyscy chętni do skorzystania z badań mogą również zajrzeć na oficjalną stronę Ministerstwa Zdrowia, pierwszej na liście po wpisaniu hasła “Profilaktyka 40 PLUS” w wyszukiwarce internetowej. Co więcej, w ostatnim akapicie zachęcającym do skorzystania z programu znajduje się informacja, że wszyscy, którzy zgłoszą się na badania w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS, wezmą udział w losowaniu nagrody rzeczowej.
