Rozpoczyna się sezon urlopów i wyjazdów w plener, gdzie aż roi się od owadów. Jak chronić przed nimi siebie i swoich najbliższych? Kiedy wystarczą repelenty, a kiedy warto sięgnąć po insektycydy?
Branża repelentów i insektycydów (środków owadobójczych) oferuje konsumentom wiele produktów wspomagających ochronę przed ukąszeniami owadów i możliwymi po nich powikłaniami. Nad zapewnieniem wysokich standardów ochrony ludzi i środowiska oraz skuteczności produktów czuwa unijne rozporządzenie w sprawie produktów biobójczych, zgodnie z którym, zanim jakikolwiek repelent lub środek owadobójczy zostanie w Europie wprowadzony do obrotu, musi uzyskać specjalne pozwolenie. W Polsce udziela ich Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL).
Owady stanowią połowę wszystkich żywych organizmów i odgrywają istotną rolę w naszym ekosystemie – zapylają rośliny, są także ogniwem wielu łańcuchów pokarmowych ptaków i innych owadożerców. Tylko nieliczne stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi w Europie i może być ono poważne. Inne groźne nie są, ale są uciążliwe.
Repelentom i insektycydom – preparatom wspomagającym ochronę przed komarami, kleszczami i innymi owadami – poświęcone było dzisiejsze (11 czerwca) spotkanie prasowe zorganizowane przez Polskie Stowarzyszenie Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego. Patronatem objął je Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych – organ administracji stojący na straży bezpieczeństwa i skuteczności produktów biobójczych, który udziela pozwoleń na wprowadzanie repelentów i insektycydów na półki sklepowe.
Mały owad – duży problem zdrowotny
Owady mogą przenosić choroby zagrażające życiu, a także atakować nasze mienie i żywność. Statystyki pokazują, że sama malaria w 2017 r. dotknęła około 219 milionów ludzi na całym świecie (więcej niż rok wcześniej), z których ok. 435 tysięcy, to ofiary śmiertelne. Częstość występowania innych, potencjalnie śmiertelnych chorób przenoszonych przez komary, takich jak gorączka denga, gorączka Zachodniego Nilu, chikungunya, również rośnie – także w Europie. W niesłabnącym tempie rozpowszechniają się także choroby przenoszone przez kleszcze – szacuje się, że borelioza dotyka blisko miliona obywateli UE rocznie, a kleszczowe zapalenie mózgu występuje już endemicznie na obszarach wiejskich i leśnych w środkowej, wschodniej i północnej Europie.
Pluskwy, które zostały praktycznie wytępione w Europie wkrótce po II wojnie światowej, są także coraz większym problemem. Nie tylko w sypialniach, ale także w hotelach, szpitalach, domach opieki, a nawet w transporcie publicznym i lotnictwie. Karaluchy również mają się całkiem dobrze: atakując żywność, rozprzestrzeniają bakterie.
Jak się chronić przed owadami?
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu, w przypadku chorób przenoszonych przez komary, zaleca m.in.:
- unikanie przebywania na zewnątrz pomieszczeń w porach największej aktywności komarów (poranek i wieczór);
- stosowanie ubrań osłaniających części ciała narażone na ukąszenia (np. z długimi rękawami i nogawkami);
- stosowanie mechanicznych barier przeciwko komarom w oknach i drzwiach (siatki na owady lub moskitiery), które zmniejszają ryzyko przedostania się owadów do domów;
- stosowanie dostępnych w sklepach preparatów odstraszających komary – repelentów.
Repelenty i środki owadobójcze, to skuteczna linia obrony. Uzupełnione o pozostałe zalecenia, dają szansę na uchronienie się od ukąszeń i zakażeń.
Czy repelenty i insektycydy są bezpieczne?
Zanim jakikolwiek środek owadobójczy zostanie wprowadzony do obrotu w Europie, musi spełniać wysokie standardy ochrony ludzi i środowiska oraz skuteczności określone w rozporządzeniu w sprawie produktów biobójczych, uzyskując wymagane pozwolenie. Celem tego rozporządzenia jest poprawa funkcjonowania rynku produktów biobójczych w UE, przy zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi oraz środowiska.
Produkt biobójczy wraz z kompletną dokumentacją i wymaganymi badaniami jest oceniany pod kątem skuteczności oraz bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska. Za działanie produktu biobójczego odpowiada dozwolona biobójcza substancja czynna. Bezpieczeństwo tych substancji zapewniane jest poprzez wnikliwą ocenę w ramach programu przeglądu substancji czynnych. Tylko jeśli produkt spełnia wszystkie wymogi, może zostać zatwierdzony przez właściwy organ państwa członkowskiego lub Komisję Europejską.
dr Karolina Pastuszko, naczelnik Wydziału Rejestracji Produktów Biobójczych w Procedurach Europejskich w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych
Procedury te, ze względu na ich szczegółowość, są długotrwałe i kosztowne dla firm. Po tym procesie zewnętrznej weryfikacji pewne jest, że produkty, które trafiają do sprzedaży, to preparaty spełniające najwyższe standardy jakości.
Regulacje prawne bardzo drobiazgowo opisują nie tylko wymagania dotyczące samego produktu, ale także kwestie informacji, które musi zawierać etykieta. Oprócz tych, które zwykle mają zastosowanie do wszystkich produktów, muszą pojawić się m.in. szczegółowe instrukcje dotyczące użytkowania, częstotliwości stosowania i wielkość dawki, informacje o możliwych niepożądanych działaniach, a także wskazówki dotyczące pierwszej pomocy.
dr inż. Anna Oborska, dyrektor generalny Polskiego Stowarzyszenia Przemysłu Kosmetycznego i Detergentowego
Wspólnym mianownikiem tych wszystkich wymagań jest bezpieczeństwo ludzi i środowiska. Ważne jest, aby konsumenci informacje zawarte na etykietach czytali uważnie i postępowali zgodnie z zaleceniami producentów.
Repelenty czy insektycydy?
W celu ochrony domu i domowników zalecane jest równoczesne stosowanie repelentu, który sprawia, że pomieszczenia stają się nieatrakcyjne dla uciążliwych owadów oraz podjęcie działań zapobiegawczych, takich jak ograniczanie miejsc rozwoju owadów, np. osuszanie kałuż, a także mechaniczne ograniczanie liczebności owadów dzięki zastosowaniu ekranów, moskitier, czy pułapek.
W przypadku bardziej uciążliwych insektów należy rozważyć zastosowanie środków owadobójczych — insektycydów. Zaleca się, aby zawsze wybierać środek owadobójczy dla konkretnego owada, dokładnie przestrzegać instrukcji na etykiecie i stosować optymalną ilość preparatu. Również poza domem, w celu ochrony ludzi i zwierząt, niezwykle ważne jest stosowanie repelentów i insektycydów (obroże dla zwierząt).
Zmiany klimatu oraz częste podróże prowadzą do pojawiania się w Europie niewystępujących dotąd owadów i nowych patogenów, które, przedostając się do Europy, stwarzają potencjalne zagrożenia i wyzwania dla ochrony zdrowia. Zmiany klimatyczne tworzą cieplejsze i bardziej wilgotne warunki – sprzyjające np. rozwojowi kleszczy w wielu częściach Europy. Komary przeniosły się z kontynentu na kontynent wraz z przepływem towarów i ludzi, pluskwy podróżują autostopem w bagażu. Dlatego potrzeba ochrony infekcjami, zarażeniami i chorobami przenoszonymi przez owady w Europie będzie rosła.
