Coraz częściej jest rozpoznawana nie u dzieci, lecz u dorosłych. A o jej obecności wcale nie muszą świadczyć problemy trawienne, bo równie dobrze może objawiać się anemią, osteoporozą, bólami głowy, stawów lub kości, przewlekłym zmęczeniem, a nawet depresją.
Celiakia (choroba trzewna), bo o niej mowa, jest chorobą immunologiczną o podłożu genetycznym, której główną przyczyną jest nietolerancja glutenu – białka znajdującego się w pszenicy, życie i jęczmieniu. U osób dotkniętych tym schorzeniem dochodzi do takiej reakcji układu odpornościowego, w wyniku której zniszczeniu ulegają kosmki jelita cienkiego odpowiedzialne za wchłanianie substancji odżywczych z pokarmu.
Celiakia jest chorobą trudną do zdiagnozowania, gdyż objawia się w różny sposób. Dotychczas określono około 200 jej symptomów występujących w układzie trawiennym, ale też w innych układach oraz częściach ciała, np. stawach – mówi dr n. med. Andrzej Marszałek, dyrektor medyczny Laboratoriów Medycznych Synevo. – U niektórych osób choroba rozwija się w dzieciństwie, u innych dopiero gdy osiągną dojrzałość – dodaje.
Obecnie celiakię diagnozuje się najczęściej u osób 30-50-letnich; dwa razy częściej u kobiet niż mężczyzn. Według statystyk choruje na nią 1 proc. społeczeństwa, jednak zdecydowana większość chorych w ogóle o tym nie wie. Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej szacuje, że aż 95 proc. osób z celiakią w Polsce nie jest świadomych swojej choroby, przez co są narażeni na długotrwałe powikłania.
Celiakia u dzieci…
Objawia się najczęściej problemami trawiennymi, w tym m.in. przewlekłymi biegunkami, wzdęciami i bólami brzucha, wymiotami, zaparciami, jasnymi, cuchnącymi lub tłuszczowymi stolcami. Mogą pojawić się również inne objawy, takie jak: utrata wagi, zmęczenie, zmiany usposobienia, problemy rozwojowe (np. ADHD), niski wzrost.
… i u dorosłych
U dorosłych z celiakią rzadziej występują objawy ze strony układu pokarmowego, jedynie jedna trzecia z nich ma biegunkę. Mało kto zdaje sobie jednak sprawę z poważnych konsekwencji celiakii, do których należą nie tylko nietolerancja laktozy, czy niedobory witamin i minerałów, ale również anemia z niedoboru żelaza, osteopenia i osteoporoza we wczesnym wieku, niepłodność, tzw. nawykowe poronienia, zaburzenia neurologiczne, niewydolność trzustki, niewłaściwe funkcjonowanie woreczka żółciowego.
Badania wskazują również, że osoby z celiakią są narażone na zwiększone ryzyko innych chorób immunologicznych oraz nowotworów. Im później celiakia zostanie zdiagnozowana, tym ryzyko rozwoju tych chorób jest większe.
Niełatwo postawić właściwą diagnozę
Jednym z problemów w rozpoznaniu celiakii jest jej różnorodny obraz kliniczny. Nie dość, że objawy tej choroby mogą być różnorakie, to mogą mieć różne nasilenie, a czasem w ogóle nie występują. Dlatego celiakia jest często mylona z zespołem jelita nadwrażliwego, alergiami pokarmowymi lub dolegliwościami wywołanymi stresem.
Ponieważ jest to choroba genetyczna, ryzyko jej rozwoju jest dziesięciokrotnie wyższe w przypadku osób z obciążonym wywiadem rodzinnym, niż w przypadku osób, których najbliżsi krewni (rodzice, rodzeństwo, dzieci) nie mają celiakii.
Na pytanie, kto powinien poddać się badaniom genetycznym w kierunku celiakii, trudno jednoznacznie odpowiedzieć, biorąc pod uwagę różnorodność objawów tej chorobny. Podpowiedzią niech będzie opinia ekspertów z Celiac Disease Center Columbia University Medical Center, którzy uważają, że zbadany powinien zostać każdy, kto cierpi z powodu niewyjaśnionej przewlekłej choroby.
Jakie badania trzeba wykonać?
Diagnostykę w kierunku celiakii należy rozpocząć od wykonania badań serologicznych, określających stężenie przeciwciał EmA (przeciwko endomysium mięśni gładkich), tTG (przeciwko transglutaminazie tkankowej) oraz AGA (przeciwko gliadynie) i ARA (przeciwko retikulinie).
Badanie przeciwciał warto przeprowadzić od razu w obydwu klasach – IgA oraz IgG, gdyż w przypadku braku IgA może ono dać wynik fałszywy – tłumaczy dr Andrzej Marszałek.
Obecność przeciwciał we krwi zwykle potwierdza chorobę, jednak ich brak nie może być uznany za podstawę do jej wykluczenia. Dla potwierdzenia rozpoznania celiakii niezbędne jest wykonanie biopsji jelita cienkiego.
Uwaga! Zniszczoną w wyniku celiakii wyściółkę jelita cienkiego można zregenerować, stosując ścisłą dietę bezglutenową. Poprawa samopoczucia jest odczuwalna najczęściej po kilku tygodniach, jednak odbudowa kosmków jelitowych może potrwać nawet kilka lat.
