Pozwalają zajrzeć tam, gdzie ludzkie oko nie sięga. Dzięki nim dentysta może dobrać najskuteczniejszą terapię dla pacjenta. Ale czy są bezpieczne i zawsze niezbędne?
Badanie rentgenowskie jest jedną z najczęściej wykorzystywanych technik diagnostycznych w medycynie. Dzięki niej stomatolodzy mogą bezboleśnie i nieinwazyjnie uzyskać szczegółowe obrazy m.in. naszych zębów oraz tkanek kostnych szczęki i żuchwy. RTG umożliwia im precyzyjne określenie źródła problemu, zaplanowanie oraz przeprowadzenie leczenia.
Podstawą działania RTG jest promieniowanie, które nie jest zupełnie neutralne dla naszego zdrowia. Jednak czy jego dawka rzeczywiście stanowi realne zagrożenie dla naszego zdrowia?
Pod nazwą badanie RTG kryje się kilka metod diagnostycznych, takich jak pantomografia, cefalografia (cefalometria), tomografia komputerowa czy RTG punktowe. Mają one zastosowanie w stomatologii zachowawczej, implantologii oraz ortodoncji. Inwazyjność tego typu badania zależy od wybranej metody oraz od pacjenta – jego wieku, stanu zdrowia, zaawansowania zmian chorobowych. Nie jest to jednak coś, czego powinniśmy się obawiać. Badania rentgenowskie uważane są za bezpieczne i tylko nieprzestrzeganie zasad może doprowadzić do niebezpiecznych dla zdrowia skutków. Przerwy pomiędzy kolejnymi prześwietleniami powinny wynosić co najmniej pół roku, jednak w praktyce wykonuje się je znacznie rzadziej, ponieważ nie ma ku temu wskazań – mówi lek. stom. Monika Stachowicz z Centrum Leczenia i Profilaktyki Paradontozy Periodent w Warszawie.
Co trzeba wiedzieć o badaniach RTG
Pantomografia (zdjęcie panoramiczne zębów) jest podstawowym badaniem diagnostycznym w stomatologii. Pacjent pozostaje w pozycji siedzącej, a maszyna obraca się wokół jego głowy, wykonując zdjęcie zębów oraz struktur, które je otaczają: szczęki, żuchwy, stawów skroniowo-żuchwowych, zatoki szczękowe. Zdjęcie panoramiczne wykorzystywane jest do wykrywania próchnicy, zębów nadliczbowych, wad rozwojowych, różnego rodzaju nieprawidłowości w korzeniu zęba i otaczających go tkanek (przyzębia), a także nowotworów.
RTG punktowe to najczęściej stosowana metoda w stomatologii. Umożliwia szczegółowe zobrazowanie pojedynczego zęba. Zapewnia prawidłowy przebieg leczenia kanałowego, ponieważ pokazuje obraz korzeni i kanałów zęba.
Cefalografia jest powszechnie stosowana w ortodoncji. Uzyskany dzięki niej obraz bocznych struktur czaszki, tkanek miękkich twarzy oraz podniebienia twardego pozwala precyzyjnie przeanalizować wady zgryzu oraz zaplanować leczenie. Po dokonaniu korekty zgryzu można posiłkować się zdjęciem cefalograficznym, by porównać efekty leczenia.
Tomografia komputerowa 3D jest najprecyzyjniejszą metodą obrazowania w stomatologii. Pozwala wykryć i przeanalizować nawet najmniejsze zmiany w jamie ustnej. Pomaga dentyście dobrać najkorzystniejszą metodę leczenia dla pacjenta. Badanie trwa około 40 sekund. Obraz jest przekrojowy, dzięki czemu pozwala zdiagnozować niewidoczną gołym okiem próchnicę, stany zapalne, a także bezbłędnie dopasować implant stomatologiczny. Trójwymiarowe zdjęcie daje niemal 100-procentową gwarancję powodzenia wszczepienia implantu i sprawia, że jest jest on w pełni bezpieczny. Tomografia komputerowa 3D jest pomocna również przy planowaniu zabiegów w bezpośrednim sąsiedztwie szczególnie wrażliwych struktur anatomicznych, takich jak nerwy.
Czy badania RTG są bezpieczne?
Atutem badań RTG jest ich precyzja. Czasem w jamie ustnej pacjenta występują zmiany, których gołym okiem dentysta nie jest w stanie dostrzec. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że zbyt częste wykonywanie takich badań może być niebezpieczne, ponieważ promieniowanie rentgenowskie może doprowadzić do uszkodzenia DNA, wystąpienia zmian chorobowych, a nawet nowotworów. Przy czym ryzyko wynikające z podania pojedynczej dawki promieniowania jest minimalne.
Dzięki rozwijającej się technologii, poziom napromieniowania podczas badań jest coraz mniejszy. Wykorzystanie techniki cyfrowej zamiast kliszy fotograficznej pozwala zredukować promieniowanie nawet o 70 proc. Co więcej, podczas badania ciało pacjenta ochrania specjalny fartuch, który stanowi dodatkową barierę – wyjaśnia ekspertka.
Zrezygnuj z badań RTG, jeśli jesteś w ciąży
Według ekspertów badanie rentgenowskie może być przeprowadzone tylko w sytuacji, kiedy narażone jest zdrowie lub życie matki bądź dziecka. Może być ono szczególnie niebezpieczne między 3. a 8. tygodniem ciąży, kiedy rozwijają się kluczowe narządy wewnętrzne płodu. Chcąc uniknąć powikłań zdrowotnych, przestrzega się kobiety, aby nie wykonywały badania w II fazie cyklu – mogą być w ciąży, ale jeszcze o tym nie wiedzieć. Najbezpieczniej zgłosić się na badanie w ostatnim trymestrze ciąży.
Badania RTG należy wykonywać wtedy, kiedy są ku temu wskazania, z zachowaniem co najmniej sześciomiesięcznej przerwy. Jeśli leczymy się u różnych stomatologów, postarajmy się, aby dostarczyć nowemu lekarzowi kopię już wykonanych badań i nie wykonywać kolejnych. Jeśli mamy wątpliwości co do konieczności zabiegu, zapytajmy o to lekarza – tłumaczy dr Monika Stachowicz.
Dodaje, że często konsekwencje wynikające z niewykonania badania RTG, a co za tym idzie – niewłaściwej diagnozy, są zdecydowanie poważniejsze niż potencjalne ryzyko dla zdrowia związane z narażeniem na pojedynczą dawkę promieniowania rentgenowskiego.
